Rüşvet
Rüşvet Nedir?
Rüşvet Suçu
Rüşvet suçu 5237 Sayılı Türk Ceza Kanununun 252. maddesinde hüküm altına alınmıştır. Bu suçun işlenebilmesi için menfaatin kamu görevlisine sağlanmış olma şartı aranmamaktadır. Taraflar arasında sağlanacak menfaatte anlaşılmış olması suçun tamamlanması için yeterli olup suç tamamlanmış gibi ceza verilir. Maddenin ilgili fıkrasında rüşvet suçunun işlenmesinde aracı olan, teklifi ileten, anlaşmanın sağlanması için çabalayan kişi de kamu görevlisi olmasa bile müşterek fail olarak cezalandırılacağı açıkça belirtilmiştir. Yani işbu suça iştirak mümkündür. Suçun birden fazla kişi tarafından işlenmesi halinde suça iştiraka ilişkin hükümler uygulanacaktır.
Suç ile kamu görevlisine menfaat sağlanabileceği veya vaat edilebileceği gibi bir üçüncü kişi veya tüzel kişi lehine de bu hususlar gerçekleştirilebilir. Böyle bir durumda üçüncü kişi ve/veya tüzel kişiye sağlanan menfaati kabul eden yetkili de kamu görevlisi sıfatının olup olmadığına bakılmaksızın müşterek fail olacak cezalandırılacaktır.
Rüşvet Cezası
Rüşvet suçunun cezası Türk Ceza Kanununun 252. maddesinin 1. fıkrasında belirtilmiştir. Buna göre suçun tarafları dört yıldan on iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacaktır. Suçun tamamlanamaması yani kamu görevlisi tarafından menfaatin kabul edilmemesi halinde suç teşebbüs aşamasında kalmış olacak ve suça teşebbüs eden kişiye verilecek ceza yarı oranında azaltılacaktır. Suça iştirak mümkün olduğundan bu suça aracılık eden, anlaşma sağlayan, teklif götüren kişilerde müşterek fail olarak dört yıldan on iki yıla kadar hapis cezası istemiyle yargılanacaklardır. Rüşvet suçunu işleyen kişinin yargı görevi yapan bir kişi, hakem, bilirkişi, mali müşavir (yeminli) veyahut noter olması halinde ise verilecek olan temel cezada üçte birden yarısına kadar artırım yapılabilecektir.
Suçun Tarafları
Rüşvet veren herkes olabilir alan ise kamu görevlisi olmalıdır. Lakin kanunda bu konuda istisnai haller düzenlenmiştir. Türk Ceza Kanunun 252. maddesinin 8. fıkrasında;
- Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları (KKNMK),
- Halka açık A.Ş. veya kooperatifler,
- Kamuya yararlı dernekler,
- KKNMK veya kamu kurumu iştirakiyle kurulmuş şirketler, bu kuruluşların bünyesinde faaliyet gösteren vakıflar
adına işlem yapmaya yetkili kişiler tarafından vaat edilen menfaat konusunda anlaşılmış olması, menfaat sağlanması, suça aracılık edilmesi halinde de rüşvet suçuna ilişkin hükümler uygulanacaktır. Hükümler uygulanırken kişinin kamu görevlisi sıfatına haiz olup olmadığı önem arz etmez.
Maddenin 9. fıkrası ve 10. fıkrasında ise suçun kapsamı oldukça genişletilmiştir buna göre;
- Suç yabancı bir devlete seçilmiş/ atanmış kamu görevlisine,
- Uluslararası veya yabancı devlet mahkemesinde görev yapan hakim veya diğer görevlilere,
- Uluslararası parlamento üyelerine,
- Kamu kurum veya işletmelerinde yabancı bir ülke için kamuya ilişkin faaliyet yürüten kişiye,
- Tahkimde görevlendirilen kişiye,
- Uluslararası örgütlerde görevli olan kişilere
görevleri gereği yapmakla veya yapmamakla mükellef olduğu işler bakımından menfaat vaat edilmesi veya menfaat sağlanmış olması hallerinde de suça ilişkin yaptırımlar uygulanacaktır.
Bu suçun bir yabancı tarafından işlenmesi de mümkündür.
- Suç Türkiye’nin veyahut Türkiye’de bulunan bir kamu kurumunun,
- Kanunlarımıza göre kurulmuş bir tüzel kişinin veya Türk vatandaşının
taraf olduğu uyuşmazlıklarda bu suçun işlenmesi halinde bu suçu işleyen kişi veya kişilerin Türkiye’de bulunması şartı ile haklarında resen yargılama yapılacaktır.
Tüzel Kişilerde Durum
Rüşvet suçunun işlenmesi neticesinde bir tüzel kişiye haksız menfaat sağlanmış ise tüzel kişiler aleyhine güvenlik tedbirlerine hükmedebilecektir. Tüzel kişilere özgü güvenlik tedbirleri Türk Ceza Kanununun 60. maddesinde sayılmıştır. Bunlar:
- İznin iptali,
- Müsadere
Hakimin bu tedbirleri uygulaması hususunda takdir yetkisi bulunmaktadır. Tüzel kişiler lehine suçu işleyen tüzel kişi yetkilisi kanunda belirtilen sınırlar içerisinde cezalandırılır.
Etkin Pişmanlık
Rüşvet suçunda etkin pişmanlık hükümlerinden faydalanmak kanun kapsamında mümkündür. Bu suça ilişkin etkin pişmanlık hükümleri TCK’ nın 254. maddesinde açıklanmıştır.
- Rüşvet alan, durum resmi makamlar tarafından öğrenilmeden suça konu menfaati yetkili makama aynen vermesi halinde kişi hakkında cezaya hükmolunmaz.
- Suç anlaşma aşamasında kalmışsa suç resmi makamlarca öğrenilmeden, resmi makamlara ihbar edilirse, ihbar eden kişi hakkında cezaya hükmolunmaz.
- Suça aracı olarak, anlaşma sağlayarak veya teklifte bulunarak iştirak eden kişi suçun resmi makamlar tarafından öğrenilmesinden önce bu durumu ihbar etmiş ise yine iştirak eden hakkında cezaya hükmolunmayacaktır.
Etkin pişmanlık hükümleri yabancı kamu görevlilerine rüşvet veren kişi ya da kişiler hakkında uygulanmaz.
Kamu İdaresinin Güvenilirliğine ve İşleyişine Karşı İşlenen Suçlar
Kamu idaresinin güvenilirliğine ve işleyişine karşı işlenen suçlarda korunmak istenen değer kamuya güvendir. Türk Ceza Kanununda işbu başlık altında belirtilen suçların işlenmesi halinde kamuya güven azalmaktadır. Rüşvet suçu da kamu idaresinin güvenilirliğine ve işleyişine karşı işlenen suçlardan biridir.
Kamu idaresinin güvenilirliğine ve işleyişine karşı işlenen diğer suçlar şunlardır:
- Zimmet (TCK 247)
- Görevi Kötüye Kullanma (TCK 257)
- Nüfuz Ticareti (TCK 255)
- Kamu Görevlisinin Ticareti (TCK 259)
- Kişilerin Malları Üzerinde Usulsüz Tasarruf (TCK 261)
- Denetim Görevinin İhmali (TCK 251)
- İrtikap (TCK 250)
- Zor Kullanma Yetkisine İlişkin Sınırın Aşılması (TCK 256)
- Göreve İlişkin Sırrın Açıklanması (TCK 258)
- Kamu Görevinin Usulsüz Olarak Üstlenilmesi (TCK 262)
- Kamu Görevine Ait Araç ve Gereçleri Suçta Kullanma (TCK 266)
- Özel İşaret ve Kıyafetleri Usulsüz Kullanma (TCK 264)
- Kamu Görevinin Terki veya Yapılmaması (TCK 260)
- Görevi Yaptırmamak İçin Direnme. (TCK 265)
Sonuç
Rüşvet suçu kamu idaresinin güvenilirliğine ve işleyişine karşı işlenen suçlardandır. Rüşvet kamu görevlisine bir işin yapılması veya yapılmaması için vaat edilen veyahut sağlanan menfaattir. Rüşvet suçu menfaat konusu şey hakkında tarafların anlaşması ile tamamlanmış olur. Suçun oluşması için lafzi anlaşma yeterli olup vaat edilen edimin, menfaatin yerine getirilmesine gerek yoktur. Menfaat vaat eden veya sağlayan herkes bu suçu işleyebilir. Rüşvet alan, kabul eden taraf ise kamu görevini icra eden görevli olmalıdır.
Rüşvet suçunun işlenmesi halinde verilecek temel ceza dört ila on iki yıl arasında bir hapis cezasıdır. Rüşvet suçuna iştirak eden kişiler de aynı ceza ile cezalandırılacaktır. Suçun işlenmesinde aracılık yapmak, teklif götürmek, taraflar arasında anlaşmayı sağlamak suça iştirak hallerindendir. Teşebbüs halinde kalması halinde yani vaat edilen menfaatin kamu görevlisi tarafından reddi durumunda verilecek olan ceza yarı oranında azaltılacaktır. Etkin pişmanlık hallerinde ise cezaya hükmolunmayacaktır. Bu suçun unsurlarının oluşması halinde alanında uzman bir avukattan hukuki yardım almak oldukça önem arz etmektedir.
