Resen Ne Demek?
Resen Atama Ne Demek?
Memurun atamaya yetkili amirinden görev yerinin değiştirilmesi için talepte bulunarak atamasının yapılması iradi, istekli atamaya örnek iken, memurun herhangi bir talebi olmaksızın atamaya yetkili amiri tarafından çalışma yerinin başka bir şehre, ilçeye vb. kaydırılması ise resen atamaya örnektir.
Hukuk Davalarında Resen Araştırma İlkesi
Hukuk davalarında asıl olan taraflarca getirilme ilkesinin uygulanmasıdır. Resen araştırma yapılması ilkesi ise istisnai durumlarda söz konusu olmaktadır. Taraflarca getirilme ilkesi 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunun 25. maddesinde düzenlenmiştir. Bu ilke gereğince hakim tarafların getirdikleri deliller ile sınırlıdır. Tarafların söylemediği şeyleri onları hatırlatamaz, hatırlatacak davranışlarda bulunamaz. Yine hakim tarafların sunmadığı delilleri toplayamaz, söylemediği vakıaları kendiliğinden dikkate alamaz.
Resen araştırma ilkesinin uygulanabildiği davalarda ise hakime davayı aydınlatma ödevi verilmiştir. İşbu sebeple mahkeme, hakim tarafların getirdikleri delillerle, söyledikleri vakıalarla bağlı değildir. Hakim davayı aydınlatabilmek için gerekli araştırmayı, soruşturmayı kendiliğinden yani resen yapar. Delilleri resen toplar. Mahkeme herhangi bir kurumdan, iş yerinden, şahıstan bir belgeyi müzekkere yazarak talep edebilir bu sebeple davayı aydınlatmak için gerekli olan bilgi ve belgelere şahıslardan ve tüzel kişilerden kısacası davanın taraflarından daha çabuk ve kolay elde edebilmektedir.
6100 Sayılı Hukuk Mahkemeleri Kanununda düzenlenen hukuk davalarındaki yargılamaya hakim olan diğer ilkeleri de kısaca özetlemekte fayda olacaktır.
Tasarruf İlkesi
Hakim taraflardan birinin talebi olmadan, kendiliğinden hareket ederek dava açamaz, inceleyemez, karara bağlayamaz. Hak sahibi olan davacı dava açmak istemez ise bu kişi hiç kimse tarafından dava açmaya zorlanamaz. Tarafların serbestçe tasarruf edebilecekleri haklarına ilişkin davalarda, dava açıldıktan sonrada tahkikat aşamasında tasarruf ilkesine uygun davranılmalıdır.
Taleple Bağlılık İlkesi
Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edeceği haklara ilişkin açılan davalarda hakim, davacının talebiyle bağlıdır. Davacının talebinden fazlasına, talep dışı bir şeye karar veremez. Hakim her ne kadar bu ilke gereği tarafların talebiyle bağlı olsa da taleplerin daha azına karar verebilir. Hakimin taleple bağlı olmadığı haller kanunca ayrık tutulmuştur.
Hukuki Dinlenilme Hakkı
Davanın tarafları ve tüm ilgileri tahkikat aşamasında hakları ile ilgili konularda hukuki dinlenilme hakkına sahiptir. Hukuki dinlenilme hakkı aşağıdaki unsurları kapsar:
- Davanın tarafları ve tüm ilgililerinin yargılama konusunda bilgi alabilmesini,
- İddiaları veya savunmaları hakkında açıklama yapma, iddialarını ispatlama hakkı,
- Mahkemece verilecek olan kararların somut ve açık olmasını isteme,
- Mahkemede yapmış olduğu açıklamaların dikkate alınmasını ve değerlendirilmesini isteme.
Aleniyet İlkesi
Duruşmaların kural olarak herkese açık olmasını ifade eden ilkedir. Buna göre duruşma, tahkikat safhası ve mahkemelerin verdiği kararlar aleni bir şekilde verilmelidir. Duruşmaların kapalı yapılacağı haller bu durumun istisnasını oluşturur.
Duruşmaların tamamının veya bir kısmının kapalı gizli olarak yapılabilmesi için aşağıdaki şartlardan birinin veya birden fazlasının gerçekleşmesi gerekmektedir:
- Duruşmanın açık yapılması halinde genel ahlakın zarar göreceği,
- Duruşmanın açık yapılması durumunda kamu güvenliğinin tehlikeye gireceği,
- İlgililerden birinin veya bir kaçının açık duruşma yapılması halinde korunmaya değer üstün bir menfaatinin zarar göreceği durumlarında taraflardan birinin istemi veyahut mahkeme tarafından talep beklenmeksizin resen karar verilebilir.
Dava taraflarının gizlilik talebi olması halinde bu hususa karşı mahkeme tarafından yapılacak olan inceleme gizli, kapalı duruşmada yapılır ve karar verilir. Verilen kararın gerekçesi esas kararla birlikte açıklanır. Hakim gizli yapılan duruşmada hazır bulunanlara gizliliğin korunması hususunda ihtarda bulunur ve tutanağa geçirilir.
Dürüst Davranma ve Doğruyu Söyleme Yükümlülüğü
Hukuk davalarında ceza davalarından farklı olmak üzere tarafların doğruyu söyleme yükümlülüğü vardır. Dürüstlük kuralına aykırı bir şekilde dava konusu vakıalara ilişkin açıklama yapılamaz.
Usul Ekonomisi İlkesi
Usul ekonomisi ilkesi huzurda görülen davanın sonuçlandırılmasının makul sürede yapılmasını ifade etmektedir. Yargılama ne çok kısa ne de çok uzun sürmelidir. Hakim dava dosyasını inceler, duruşmaların gerekli ve bir tertip içinde yürütülmesini sağlar ve gereksiz gider yapılmasını engeller. Resen araştırma yapılan hallerde mahkeme gerekli bilgi ve belgelere daha çabuk ulaşabildiğinden usul ekonomisine de katkı sağlamaktadır.
Hakimin Davayı Aydınlatma Ödevi
Hakimin davayı aydınlatma ödevi vardır. Bu ilke daha çok kendiliğinden araştırmanın yapıldığı davalarda söz konusu olmaktadır. Kanun bazı hallerde bu ilkenin uygulanmasını zorunlu kılar. Bu sebeple de hakim davadaki belirsizlikleri, çelişkileri gidermek amacıyla resen delil toplayabilir, taraflardan açıklama yapmalarını isteyebilir, dava konusuyla ilgili taraflara soru sorabilir.
Yargılamanın Sevk ve İdaresi
Yargılama düzenini sağlamaya, idare etmeye ve bunun korunması için gerekli her türlü önlemleri almaya mahkeme hakimi yetkili ve görevlidir. Taraflardan birinin okunmayan, anlaşılmayan bir dilekçe vermesi halinde uygun bir süre verilir. Bu sürede yeni bir dilekçe sunması istenir. Süresi içerisinde dilekçenin sunulmaması halinde tekrardan süre verilmez.
Hukukun Uygulanması
Hukukun uygulanması ilkesi 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 33. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre hakim Türk Hukukunu önündeki dava dosyasına kendiliğinden uygulamakla yükümlüdür.
Çekişmesiz yargı işleri ve boşanma davalarında resen araştırma söz konusudur.
Ceza Hukukunda Resen Araştırma
Ceza davalarında mahkeme, tarafların ve Cumhuriyet Savcısının toplayıp dosyaya sunduğu delillerle bağlıdır; resen araştırma ilkesi kapsamında kendiliğinden delil toplayamaz. Kamu davasının açılmasıyla davayı hukuka ve hakkaniyete uygun bir şekilde sonuçlandırmak ceza hakimine verilmiş bir ödevdir. Bu sebeple hakim önüne sunulan tüm delilleri gerekli özeni göstererek inceler ve hukuka, vicdani kanaatine uygun bir şekilde karar verir. Ceza hakimi gerek görürse mutlak gerçeğe ulaşmak adına sanığa, müşteki veya diğer ilgililere resen soru sorabilir.
Soruşturma Evresinde Resen Araştırma
Cumhuriyet savcısı bir suçun işlendiğini; ihbar, şikayet veya resen öğrenmiş ise kamu davası açılmasını gerektiren bir durum olup olmadığına karar vermek için derhal gerçekleri araştırmaya, soruşturmaya başlamalıdır. Cumhuriyet Savcısı delilleri toplarken şüphelinin haklarını gözetmelidir. Toplanan deliller yargılamada kullanılacağından ve karara esas alınacağından adil bir yargılamanın yapılabilmesi için gerekli özen ve dikkati göstermeli, maddi gerçeğe ulaşılmasını sağlamak amacıyla hareket etmelidir.
Şikayete bağlı olan suçlarda Cumhuriyet Savcısının resen araştırma yapabilmesi mümkün değildir. Müştekinin şikayeti gereklidir. Şikayet şartının gerçekleşmesiyle Cumhuriyet Savcısı adli kolluk marifetiyle delilleri resen toplar, araştırma yapar ve soruşturma sonucunda iddianame düzenleyerek yetkili ve görevli mahkemeye gönderir veya kovuşturmaya yer olmadığına ilişkin karar verir.
5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanununda Resen Verilebilen Bazı Kararlar
- Ceza davasına bakan mahkeme, kovuşturma safhası bitene kadar davayı görmek ve karara bağlamak hususlarında görevli olup olmadığına,
- Bilirkişi atamasına soruşturma evresinde Cumhuriyet Savcısı, kovuşturma aşamasında ise hakim tarafından,
- Suç işlediğine ilişkin üzerinde makul şüphe bulunduran yani şüpheli veya hakkında iddianame düzenlenerek kovuşturma yapılan sanık üzerinde ilgili suça ilişkin delil elde etmek amacıyla iç beden muayenesi yapılmasına, vücuttan sıvı, saç gibi alınmasına hakim tarafından,
- Yine suça ilişkin delil elde etmek amacıyla mağdur üzerinde de iç veya dış beden muayene yapılmasına, tükürük, kan gibi vücuttan sıvı alınmasına mahkeme tarafından,
- Savcı tarafından iddianame düzenlenip de hakkında kovuşturma yapılan kaçak sanığın yakalanabilmesi için hakim veya mahkeme tarafından yakalama kararına,
- Sanık hakkında tutuklama kararına hakim veya mahkeme tarafından,
- Hakim veya mahkeme tutuklu bulunan sanığın salıverilmesine, soruşturma evresinde ise Cumhuriyet Savcısının tutuklamanın gereksiz olduğu kanaatine varması ile şüphelinin serbest bırakılmasına resen karar verilebilir.
Sonuç
Resen kendiliğinden harekete geçme, kendiliğinden araştırma anlamlarına gelmektedir. Hukuki anlamda resen araştırma yapılabilecek haller sınırlı ve istisnaidir. Çekişmesiz yargı işlerinde mahkeme resen hareket ederek araştırma yapar ve delil toplar. Yine ceza hukukunda da şikayete bağlı olmayan suçlarda Cumhuriyet Savcısı suçu öğrenir öğrenmez resen harekete geçer. Bu tip örnekleri artırmak mümkün olmakla birlikte makale içeriğinde vermiş olduğumuz bilgiler tarafımca yeterli görülmüştür.
