Yüz Kızartıcı Suçlar Ne Demektir?

Yüz kızartıcı suçlar ifadesi bir suç bölümlemesidir. Ancak TCK’da yer almamaktadır. Bu bölümleme çeşidi bazı özel kanunlarda ve de Anayasa m.76’da tanımı yapılmadan, sadece adı zikredilerek düzenlenmiş bulunmaktadır. TCK’da düzenlenmeyen bir tasnif olduğundan ceza hukuku kapsamında da hiçbir sonuç doğurmayacak olan yüz kızartıcı suçlar, uygulamada (örneğin; birisinin mesleğe kabulü, birisinin memuriyete kabulü, bir hak ve/veya statü elde etme,… gibi durumlarda) bir tür ölçü olarak kabul edilerek bazı sonuçların doğumuna sebebiyet vermektedir.

Aynı zamanda ceza hukukunun ahlaki niteliğini ilgilendiren bir konu olan yüz kızartıcı suçlar, faile ilişkin yapılan değerlendirmenin de bir sonucudur. Bir tanımlama yapılması gerekirse; yüz kızartıcı suçlar, toplumun aşırı tepki gösterdiği, ahlak bakımından göz ardı edilemez bulunan ve utanç uyandıran suçlardır.

Yüz Kızartıcı Suçlar Nelerdir?

Bu suçlar, belli bir kanunda toplu olarak düzenlenmeyen ancak özel kanunların içeriğinde kendisine yer verilmiş olan suçlardır. Aşağıda bazı yüz kızartıcı suçlar belirtilecektir.

Yüz kızartıcı suçlar listesi:

1. Hırsızlık suçu
2. Dolandırıcılık suçu
3. Güveni kötüye kullanma suçu
4. Görevi kötüye kullanma suçu
5. Rüşvet suçu
6. İrtikap suçu
7. Zimmet suçu
8. Özel belgede sahtecilik suçu
9. Resmi evrakta sahtecilik suçu
10. Parada sahtecilik suçu
11. Kıymetli damgada sahtecilik suçu
12. Mühürde sahtecilik suçu
13. Hileli iflas suçu

Bu yüz kızartıcı suçlar listesi, sınırlı sayıda düzenlenmiş bir liste olmayıp yalnızca örneklendirme biçiminde oluşturulmuş bir listedir. Kaldı ki, kanunlarda düzenlenen suçların pek çoğu içeriğinde yüz kızartıcı suçlar unsurunu da barındırmaktadır.

Memurlukta Yüz Kızartıcı Suçlar Nelerdir?

657 sayılı Kanun’un 48.maddesinde;

… devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlarla, zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyet kırıcı suçtan…

şeklinde ifade edilenler ve benzerlerinden memurun mahkum olmaması öngörülmekteydi. Daha açık bir ifadeyle örneklendirme biçiminde bir düzenleme yapılmış bulunmaktaydı. Ancak yapılan değişiklikle beraber artık sadece kanunda zikredilen suçlar memurluğu etkileyen yüz kızartıcı suçları oluşturmaktadır.

Son düzenlemeye göre memurlukta yüz kızartıcı suçlar şunlardır:

• Devletin güvenliğine karşı suçlar
• Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar
• Zimmet suçu
• İrtikap suçu
• Rüşvet suçu
• Hırsızlık (basit ve nitelikli hali)
• Dolandırıcılık
• Resmi Belgede Sahtecilik
• Özel Belgede Sahtecilik
• Güveni kötüye kullanma suçu
• Görevi kötüye kullanma suçu
• Hileli iflas
• İhaleye fesat karıştırma
• Edimin ifasına fesat karıştırma
• Kaçakçılık
• Suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama

Tespiti Nasıl Yapılır?

Yüz kızartıcı suçlar özel kanunlarda ayrı ayrı düzenlenmiş bulunduğundan, bir kişinin bu suçu işlemiş olup olmadığı, önce o kişinin hangi kanuna tabi olduğunun bulunması ile mümkün olmaktadır. Özel bir kanundaki suçun bu suç tipi kapsamına alınması için söz konusu suç, kanunda açık bir şekilde “yüz kızartıcı suçlar” kategorisinde gösterilmelidir.

Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, E.2012/482, K.2014/3992, T.12.11.2014 kararında;

Burada yer verilen ‘gibi yüz kızartıcı suçlar‘ ibaresindeki “gibi” sözcüğü, yüz kızartıcı suç olarak anılan Kanunda sayma yoluyla belirtilen “Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlarla basit veya nitelikli zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas suçlarından biri”ni ifade etmek üzere kullanılmıştır. Aksi yorumla, “gibi” sözcüğünün, “sayılanlara benzer suçları” ifade ettiğinin kabul edilmesi, Anayasa’nın 128. maddesinin ikinci fıkrası ile 657 sayılı Kanun’un 18. maddesi uyarınca memurların memurluklarının sona erdirilmesine ilişkin durumların bizzat kanunda düzenlenmesi gerektiğine ilişkin memur güvencesine aykırı olduğu gibi; idarelere, kanunda gösterilen suçlar dışında benzer suçların yüz kızartıcı suç sayılması konusunda, ölçütleri belirsiz, geniş bir takdir yetkisi tanınması sonucunu da doğurabilecektir.

açıklamasına yer vererek, açıkça belirtilmesi gerektiğinin üzerine durmakla beraber, örneklendirme şeklinde düzenlenmiş gibi gözüktüğü durumlarda dahi aslında sayma şeklinde düzenleme yapıldığının varsayılması gerektiğine ve bunun önemine dikkat çekmiştir.

Açıkça Yer Verildiği Kanunlar Hangileridir?

Yüz kızartıcı suçlar ibaresinin kanunlarda kullanımı azalmakla beraber; bu ibareye hiç yer verilmeyen kanunlarda, bir suçun hangi hakkı ihlal ettiği veya engellediği düzenlenmektedir. Suça ilişkin olan ibareye lafzında açıkça yer veren bazı kanunlar şu şekilde sıralanabilir:

• Anayasa m.76
• 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu m.3/2
• 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu m.48
• 5352 sayılı Adli Sicil Kanunu m.12/1-b
• 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu m.11/1
• 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu m.8/h
• 5411 sayılı Bankacılık Kanunu m.8/d

Yüz Kızartıcı Suçlar Ne Zaman Silinir?

Yüz kızartıcı suçların silinmesi hususunun daha açık anlaşılması için öncelikle “arşiv kaydı” ve “adli sicil kaydı” arasındaki fark anlaşılmalıdır. Bir mahkumiyet hükmü öncelikle adli sicil kaydına, hak dilindeki adına göre sabıka kaydına alınır. Bu kayıttan sonra, gerekli şartların sağlanması koşuluyla, mahkumiyet hükmüne ilişkin bilgiler arşiv kaydına alınır.

“Memnu hakların iadesi” kararı, hükümlünün başvurması ile, mahkeme tarafından verilen bir karardır. Memnu hakların iadesi kararı verilmişse arşiv kaydı için gereken koşulların oluştuğu tarihten itibaren başlayacak olan 15 yıllık sürenin sonunda arşiv kaydı silinmektedir. Ancak, memnu hakların iadesi kararı verilmemişse arşiv kaydının silinmesi 30 yıllık sürenin dolmasından sonra gerçekleşmektedir.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasının Etkisi Nedir?

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı, kural olarak, memuriyete engel olmamaktadır. Memuriyete ilişkin bir engel teşkil etmesi, ancak eylemlerin ayrıca değerlendirilmesi sonucunda varılacak sonuca göre mümkün olabilmektedir. Yüz kızartıcı bir suça ilişkin olan hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı ise memuriyette gerçekleşen güvenlik soruşturmasında olumsuz sonuçlarına yol açacak ve hatta kişinin memuriyetten çıkarılmasına neden olabilecek mahiyettedir.

Danıştay 12.Dairesi’nin E.2019/5150, K.2019/10177, T.16.12.2019 kararında;

…Sözleşmeli büro personeli olarak çalışan bir kişinin hırsızlık suçundan 3 ay 10 gün hapis cezası ile cezalandırılmasına ve hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilmesine rağmen, sözleşmesinin feshedilmesine ilişkin işlemin iptali istemiyle açtığı davanın reddine karar veren ilk derece mahkemesi kararı oy çokluğu ile onanmıştır.

şeklinde ifade edildiği üzere yazının konusunu oluşturan suç tipi, hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilmiş olsa dahi, memuriyete etki etmektedir.

Affın Memuriyete Etkisi Nedir?

Af; genel af ve özel af olmak üzere ikiyi ayrılmaktadır. Genel af sonucunda mahkumiyetin doğurduğu bütün ehliyetsizlikten ortadan kalkmaktadır. Özel affın ise cezai sonuçlara bir etkisi bulunmamaktadır. Yüz kızartıcı suçlar bakımından ise bir ayrım gözetilmemektedir. Bu bakımdan; 657 sayılı Kanun m.48/A-5’te sınırlı sayı ilkesi ile sayılmış olan suçlardan birisinin işlenmesi durumunda, bu suç için bir af kararı verilse dahi, memuriyetten çıkarılma yahut memur olmayı engelleme sonucu oluşacaktır. Daha kısa bir ifade ile; yüz kızartıcı suçlardan birisinin işlenmesinden sonra verilen genel ya da özel af, bu suçun memuriyete olan etkisini engelleyemeyecektir.

İşten Çıkarılmaya Etkisi Nedir?

Bir işçinin söz konusu suç sebebiyle işten çıkartılması her somut olayda özel olarak incelenmeli, değerlendirilmelidir. İş hukuku kapsamında 4857 sayılı Kanun m.25/II-e’deki düzenleme kapsamındaki suçlar işverene haklı sebeple fesih hakkı veren durumlardan birisi olup bunlar yüz kızartıcı suçlar kapsamında olan suçlardır. Dolayısıyla, somut olayda bu maddedeki suçlardan birisinin işçi tarafından işlenmesi ihtimalinde, sözleşme işveren tarafından haklı olarak, derhal feshedilebilecektir. Bir kural olmamakla beraber, somut olayın özellikleri olanak sağlarsa, yüz kızartıcı suçlardan dolayı işten çıkarma, işçinin kıdem ve ihbar tazminatı almasını sağlayabilmektedir.

Sonuç

Yüz kızartıcı suçlar aslında bir suç kategorisi değildir. Ancak, bir çok özel kanunda, anayasada, yönetmeliklerde ve toplu iş sözleşmelerinde yer verilen bir kavramdır. Yüz kızartıcı suçlara ağır cezai sonuçlar bağlanmış olmakla beraber, ayrıntılı tanımına kanunlarda yer verilmemesi bu suçların sonuçlarını daha da ağırlaştırmaktadır. Yüz kızartıcı suçların arşiv kaydından silinmesi uzun zaman aldığından ve özellikle memuriyete olan etkisi ile kendisini gösteren yüz kızartıcı suçların tespiti büyük önem arz etmektedir.