İdari Para Cezası Sorgulama ve Ödeme

İdari para cezası olarak adlandırılan yaptırım, bir parasal yaptırımdır ve devletin idari kurumları tarafından verilmektedir. İdari para cezası mahkemeler tarafından verildiğinde bu para cezası adli para cezası olarak adlandırılan yaptırımdan tamamen farklı olarak “kabahat” statüsündeki eylemlere karşılık gelir. Ödenmeyen bir idari para cezası olması halinde bu ceza hapis cezasına çevrilmez; borçlu olan kişi hakkında icra işlemleri başlatılır. Kısacası, idari suçlar (kabahatler) olarak adlandırılan eylemlerden biri işlendiğinde, işleyen kişiye verilen parasal yaptırım idari para cezası olarak zikredilmektedir.

İdari Para Cezaları Nelerdir?

İdari para cezalarının türlere ayrılması ve somut olaya göre yerinde bir değerlendirme yapılması cezanın yeniden değerleme oranında artırılıp artırılmayacağını belirlerken ve zamanaşımı süresini tespit ederken büyük önem arz etmektedir.

İdari para cezasının türleri şunlardır:

• Maktu idari para cezaları
• Nispi idari para cezaları
• Alt ve üst sınırları kanunda gösterilmiş idari para cezaları

Maktu idari para cezaları, düzenlemesinin yapıldığı kanunda sabit olarak değeri belirtilen cezalardır. Bu sebeple maddi bir hatanın söz konusu olmaması halinde fail, işlenen suç, failin kastı ve failin ekonomik durumu gibi unsurlar dikkate alınmak suretiyle kanunda belirlenmiş ceza tutarı üzerinden bir indirim ya da artırım yapılması mümkün değildir.

Nispi idari para cezaları için kanunda belirli bir tutar öngörülmemekte olduğundan somut olayın özellikleri ve gerçekleştiği tarih dikkate alınmak suretiyle bir miktar belirlenmektedir. Kural olarak nispi para cezalarında bir üst sınır bulunmamaktadır ancak, kanun ile bir üst sınır belirlenmesi de mümkündür.

Alt ve üst sınırı kanun tarafından belirlenmiş olan idari para cezalarında ceza miktarını belirleme yetkisine sahip olan kuruma, bu sınırlar arasında kalmak şartıyla, bir serbesti tanınmıştır.

İdari Para Cezası Ödeme

İdari para cezası ödeme miktarını belirlerken dikkate alınması gereken üç husus bulunmaktadır:

1. Kabahatin haksızlık içeriği
2. Failin kusuru
3. Failin ekonomik durumu

Somut olayın özelliklerine göre belirlenen tutar, kanunda düzenlenen alt-üst sınır arasında bir değer olmalıdır ve gerekçelendirilerek açıklanmalıdır.

Kural olarak para cezaları “mal müdürlükleri”ne ödenmektedir. Ancak bazı kurumların verdiği para cezaları yine aynı kuruma ödenmektedir. Cezanın verildiği kuruma göre ya da başka hususlara göre cezanın ödenme yeri değişiklik gösterdiğinden kanun, idari para cezasının kişiye tebliğini ve bununla birlikte ödemesi gereken yerin de tebliğ edilmesini zorunlu kılmıştır. Örneğin; SGK’nın verdiği para cezaları SGK’da, bankalarda ya da PTT şubesinde ödenebilmektedir. Trafik idari para cezası ise vergi dairesinde, bankada ya da PTT şubesinde ödenebilmektedir.

Taksitle yahut peşin olarak ödenebilen bir ceza olan bu cezanın peşin ödenmesi durumunda tutar üzerinden ¼ indirim uygulanmaktadır. Kişinin erken ödeme imkanı da bulunmakla beraber, cezanın erken ödenmesi cezaya inkar edilmesi bakımından bir engel teşkil etmemektedir.

İdari Para Cezası Zamanaşımı

Zamanaşımı süresi belirlenirken önemli olan husus, asli cezanın idari para cezası olmasıdır. İdari para cezasında zamanaşımı yerine getirme zamanaşımı ve soruşturma zamanaşımı olarak ikiye ayrılmaktadır.

Soruşturmada zamanaşımları şu şekildedir:

• 100.000 Türk Lirası veya daha fazla para cezasını gerektiren kabahatlerde 5 yıl
• 50.000 Türk Lirası veya daha fazla para cezasını gerektiren kabahatlerde 4 yıl
• 50.000 Türk Lirasından az para cezasını gerektiren kabahatlerde 3 yıl
• Cezanın nispi para cezasını gerektirdiği kabahatlerde ise zamanaşımı 8 yıl

Yerine getirmede zamanaşımları şu şekildedir:

• 50.000 Türk Lirası veya daha fazla para cezasına karar verilmesi halinde 7 yıl
• 20.000 Türk Lirası veya daha fazla para cezasına karar verilmesi halinde 5 yıl
• 10.000 Türk Lirası veya daha fazla para cezasına karar verilmesi halinde 4 yıl
• 10.000 Türk Lirasından az para cezasına karar verilmesi halinde 3 yıl
• Mülkiyetin kamuya geçirilmesinde ise zamanaşımı süresi 10 yıl

Trafik İdari Para Cezası Ödeme

Trafik idari para cezası ödeme işlemi online olarak internet aracılığıyla ya da belirli kurumlarda (vergi daireleri, banka şubeleri ve PTT şubeleri) nakit olarak gerçekleştirilebilir. İnternet aracılığıyla ödeme için İnteraktif Vergi Dairesi sitesi ziyaret edilmelidir. Bu siteden ödeme 02.00-23.45 saatleri arasında anlaşmalı bankalar aracılığıyla yapılabilmektedir.

Trafik idari para cezası ödeme işlemi yapılabilmesi için öncelikle T.C. Kimlik ya da Vergi Kimlik Numarası, plaka ve varsa özel plaka numarası ile sorgulama yapılmalıdır. Sorgulama sonunda çıkan tutar bu sistem üzerinden ödenebilmektedir.

Trafik idari para cezası verildiğinden itibaren 15 gün içerisinde ödendiğinde tutara %25 indirim uygulanmaktadır. Ödenmemesi halinde her bir ay geçtiğinde %5 faiz uygulanmaktadır.

2023 yılına ait bazı trafik idari para cezası tutarları şu şekildedir:

• Kırmızı ışıkta geçme: 951 TL
• İlk kez alkollü araç kullanmaktan yakalanma: 4.064 TL
• Hız sınırını %30-%50 arası aşma: 1.979 TL
• Ehliyetsiz araç kullanma: 8.190 TL
• Drift atma: 20.342 TL
• Uyuşturucu veya uyarıcı madde alarak araç kullanma: 20.977 TL

İdari Para Cezası İtiraz Nereye Yapılır?

5326 sayılı Kanun m.27 gereğince; idari para cezasına yapılacak itirazlar Sulh Ceza Hakimliğinde yapılmaktadır. Söz konusu hakimlik, yaptırım olarak yalnızca para cezası verildiğinde görevlidir. Para cezasının yanında başka bir yaptırım kararı da verilmişse (örneğin; işyerinin kapatılması) görevli mahkeme İdare Mahkemesi olmaktadır.

SGK tarafından verilen para cezalarında ise yöntem farklı olduğundan ve doğrudan mahkemeye gidilmesi mümkün olmadığından öncelikle idari itiraz yolları kullanılmaktadır. SGK’nın kendi bünyesinde oluşturulmuş olan İdari Para Cezası İtiraz Komisyonu’na 15 gün içinde itiraz edilmelidir. Geçerli bir itiraz için kişi ya bizzat itiraz etmeli ya da iadeli taahhütlü mektup ile itiraz etmelidir. Söz konusu itiraz komisyon tarafından reddedilirse, bu ret kararının tebliğinden başlamak üzere 30 gün içinde İdare Mahkemesinde iptal davası açılmalıdır.

Sigortasız çalıştırma ya da eksik kazanç bildirimi gibi sebeplerle SGK’nın verdiği prim borçlarına itiraz edilebilmesi de mümkündür. Bu itiraz, işveren tarafından, tebliğ tarihinin üzerinden 1 ay geçmeden, birim borcunu gerçekleştiren birimin Ünite Birim Tahakkuk İtiraz Komisyonu’na itiraz edilmelidir. İtirazın bu komisyon tarafından reddedilmesi halinde ise işveren, ret kararından itibaren 1 ay içinde İş Mahkemesinde dava açmalıdır. Yetkili mahkeme ise yetkili Sosyal Güvenlik Kurumu İl Müdürlüğü’nün bulunduğu yerdeki mahkemedir.

İdari Para Cezası Adli Sicil Kaydına İşlenir Mi?

Adli sicil kaydı, sanık tarafından işlenen suçun mahkeme ilamında kesinleşmesinin ardından cezaların işlendiği bir kayıttır. Bu sebeple kabahat niteliğine haiz suçlara yaptırım olarak verilen idari para cezası, adli sicil kaydına işlememektedir.

Sonuç

İdari para cezası 5326 sayılı Kanun kapsamında uygulanmaktadır ve kural olarak idari kurumlar tarafından verilmektedir ancak istisnai olarak Cumhuriyet Başsavcılıkları ve mahkemeler tarafından da verilmektedir. Para cezası verilmesine sebebiyet veren fiile ilişkin başka bir para cezası da verilmişse, bu cezalardan en ağır olanı uygulanmaktadır. Yaptırım olarak belirlenen para cezalarının erken ödenmesi halinde indirim uygulanmaktadır fakat pek tabi kişinin ister ödeme yaptıktan sonra isterse de ödeme yapmadan, belirlenen süre içerisinde, bu idari para cezasına itiraz etme hakkı da vardır.