GBT Nedir?

GBT sorgulaması kolluk kuvvetleri marifetince kişiden kimlik ibrazının istenmesi suretiyle Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasının GBT sorgulama sistemine yazılarak yapılan bir kolluk faaliyetidir. GBT işlemi yapılan kişinin bu sistemde; daha önce işlemiş olduğu suçlar (sabıka kaydı), hakkında arama veyahut yakalama kararı bulunuyor ise bu bilgiler, GBT sorgulama işlemi yapılan kişinin asker kaçağı olması halinde bu durum sistemde gözükecek ve hakkında hukuki işlem uygulanacaktır.

GBT Ne Demek?

GBT açılımı “Genel Bilgi Toplama” dır. Toplanan genel bilgi kişinin şahsına ait olan hukuki bilgilerdir. Bu bilgilerin mahkeme kararı olmaksızın kullanılması, yayılması mümkündür değildir. Bir şekilde hukuka aykırı olarak kullanılması, yayılması, açığa çıkarılması söz konusu olduğunda bu aykırılığa sebep olanlar hakkında cezai yaptırımlar uygulanmaktadır.

GBT sorgulama işlemi kolluk kuvvetlerince yapılabilmektedir. Peki nedir kolluk ?

Kolluk Faaliyetleri

Kolluk faaliyetleri; adli kolluk ve idari kolluk olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Kolluğun temelde üç tane amacı vardır. Bunlardan birincisi dirlik ve esenlik, kamu güvenliğini sağlamak ve genel sağlığı korumaktır. Kolluk faaliyetleri ile kamu düzeninin bozulmasının önüne geçmek esastır. Kamu düzeninin bozulması halinde ise kolluk faaliyetleriyle kamu düzeni eskiye döndürülmeye çalışılır.

Adli Kolluk

Adli kolluk ve idari kolluk faaliyetleri suç öncesi-suç sonrası unsurlara göre ayrıma tabi tutulmuştur. Adli kolluk faaliyetleri suç işlendikten sonra yapılır. Kamu düzeni bozulmuş, bozulan kamu düzenini düzeltme amacı içermektedir. Adli kolluğun herhangi bir yargılama yetkisi söz konusu değildir. Cumhuriyet Savcısının emir ve talimatları altında çalışan adli kolluk soruşturma evresine yardımcı olur, gerekli delilleri toplayarak araştırmalar yapar. GBT sorgulaması da şüphelinin yakalanmasına yardımcı olmaktadır, bu sorgulamada aranan, hakkında yakalama kararı olan kişilerin bilgisi görülmektedir.

İdari Kolluk

İdari kolluk faaliyetleri adli kolluktan farklıdır. İdari kolluk faaliyetleri suç işlenmeden önce yapılır, suç işlenmesini önlemeye yöneliktir. Adli kolluğun amiri Cumhuriyet Savcısı iken idari kolluğun amirleri İçişleri Bakanlığı, Valiler, Kaymakamlardır. Adli kolluğun cezalandırma yetkisi yoktur. İdari kolluk ise kendisine verilen yetkiler doğrultusunda idari para cezası kesebilmektedir. GBT sorgulaması suç işlenmesinin önlenmesi konusunda da büyük önem arz etmektedir.

Kolluk Kuvvetleri

Kolluk kuvvetleri; genel kolluk kuvvetleri ve özel kolluk kuvvetleri olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Genel kolluk kuvvetleri şunlardır:

• Emniyet Genel Müdürlüğü
• Jandarma Genel Komutanlığı
• Sahil Güvenlik Komutanlığı
• Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğü

olmak üzere dört birimden oluşur.

Özel kolluk kuvvetlerinden bazıları ise şunlardır:

• İnfaz Koruma Memurları
• Özel Güvenlik
• Zabıta
• İnzibat
• MİT
• Orman Muhafaza
• Korucular
• Kıyı Emniyet Genel Müdürlüğü.

GBT Sorgulama Nedir?

GBT sorgulama yapılmasının dayanağını Adli Sicil Yönetmeliği oluşturmaktadır. GBT işlemi, İçişleri Bakanlığına bağlı olarak yapılan bir veri toplama uygulamasıdır. İçişleri Bakanlığının ve yetkili amirlerine uygun bir şekilde kolluk görevlileri tarafından işbu sorgulama yapılmaktadır. Kişisel verileri görmeye yarayan bu GBT sorgulamayı yapma yetkisi emniyet kuvvetlerinden olan polis, jandarma ve bekçiye verilmiştir. Polis, jandarma veya bekçi sokakta şüphe uyandıran, şüpheli davranışlarda bulunan, aranan kişinin eşkaline uygun kişileri durdurarak kimlik ibrazını ister. Kimlik üzerinde yazan Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası ilgili görevlice sorgulama sistemine yazılır.

GBT sorgulama sisteminde kişinin aşağıda yazılı olan şu bilgilerine ulaşılabilir:

• Sorgusu yapılan kişinin adı, soyadı, doğum yeri ve tarihi,
• Kişi hakkında daha önce işlediği bir suçtan dolayı hüküm var veya bu suçtan cezalandırılmış ise buna ait bilgiler,
• Sorguya tabi tutulan kişi hakkında arama, yakalama vs. kararı varsa bu bilgiler,
• Asker kaçağı olunması halinde bu bilgi de sorguda görülmektedir.

Bu sorgunun kamu düzenini sağlamak adına büyük önem taşıdığı tartışmasızdır.

Araç Sürücülerine Yapılan GBT

Araba sürücülerine yapılan GBT sorgulaması ehliyet üzerinden yapılmaktadır. Trafik kurallarına uymayan (kırmızı ışıkta geçme, hatalı sollama, azami hız sınırlarına uymama, aşırı hız, trafiği tehlikeye sokma vb.) kişiler trafik polislerince durdurulur. Ehliyet, ruhsat talep edilir. Plaka ve Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Numarası üzerinden araç sürücülerine bu işlem yapılır. Plaka sorgulaması yapılması halinde araç üzerinde haciz, yakalama vb. kararlar var ise bu kararlar, aracın muayenesi gelmiş veya araç trafikten men edilmişse buna ilişkin belgeler sorgulama sonucunda ortaya çıkmaktadır.

Araba sürücülerine yapılan GBT sorgulama işlemi sadece trafik kurallarına uymayanlara yapılmamaktadır. Rutin uygulamalarda söz konusu olabilmektedir.

GBT Sorgulamasına Direnme

Şüpheli görülen, şüpheli hareketlerde bulunan, araması bulunan eşkale benzerlik gösteren veyahut rutin bir uygulama sebebiyle yetkili ve görevli emniyet güçlerince GBT yapılmak istenmesine karşın ilgili kişinin GBT sorgulama işlemine karşı çıkması, direnmesi, kaçması, saldırması vb. davranışlarda bulunarak emniyet güçlerinin görevini yapmasını engellemesi halinde kişi hakkında ceza hukuka bağlamında suç unsuru oluşmaktadır. Bu suçun tanımı 5237 Sayılı Türk Ceza Kanununda yapılmıştır.

5237 Sayılı Türk Ceza Kanununun 265. maddesinde düzenlenen “Görevi yaptırmamak için direnme” suçunun tanımını aşağıdaki gibi yaparsak yanlış olmayacaktır.

Görevi Yaptırmamak İçin Direnme

Görevi yaptırmamak için direnme suçunun temel halini, kamu tarafından kendisine görev ve yetki verilen  kamu görevlisinin göreviyle ilgili işlem yapması sırasında, işlem yapılmak istenen tarafından cebir veya tehdit kullanılarak engellenmesi oluşturur. Suçun temel haline verilecek ceza hapis cezasıdır. Hapis cezası hakim takdir edilecektir. Takdir edilen ceza, altı aydan az üç yıldan ise fazla olamayacaktır.

Suçun nitelikli hallerinin işlenmesi halinde verilecek hapis cezasının alt ve üst sınırları artmaktadır.

Suçun nitelikli halleri ve verilebilecek hapis cezaları şunlardır:

• Suçun avukat, hakim, savcı vb. yargı görevi yapan kişilere işlenmesi suçun nitelikli halini oluşturur. Bu halde verilecek hapis cezası iki yıldan dört yıla kadar olacaktır.

• Kişi, kendini tanınmayacak hale koyar veya suçu birden fazla kişiyle işlerse bu kişilere verilecek ceza arttırılarak verilir. Bu artırım üçte bir oranında olacaktır.

• Suç, var olan veya var olduğu var sayılan suç örgütlerinin yarattığı korkutucu güçten faydalanılarak veya silahla işlenirse sanığa verilecek olan ceza yarı oranında arttırılacaktır.

• Kamu görevlisine karşı direnme suçunun işlenmesi sonucunda neticesi sebebiyle kasten yaralamanın unsurlarının oluşması halinde ayrıca kasten yaralama suçu cezalandırılacaktır.

Kamu görevlisine görevini yaptırmamak için direnme suçuna ilişkin bir çok yerleşik içtihat mevcuttur. Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun 2015/44 Esas 2019/312 Karar Sayılı 11.04.2019 tarihli kararı şu şekildedir;

Kaçmaya imkân sağlama, görevi yaptırmamak için direnme ve kasten yaralama suçlarından açılan kamu davasında, sanık …’in iddianamede ”…Olay günü ………. ve … hakkındaki yakalama kararını infaz etmek için olay yerine giden müşteki polis memurlarının Hüseyin ve İbrahim’e olayı açıklayıp polis otosuna bindirmek istedikleri sırada her üç şüphelinin de polise mukavemet gösterdiği, şüpheli İbrahim’in eline geçirdiği 60 cm boyundaki profil demir parçası ile polis memuru …’ye vurarak BTM ile giderilebilecek derecede yaraladığı …

… tek olan fiilinin nitelik yönünden üçe bölünerek kasten yaralama ve görevi yaptırmamak için direnme suçlarından beraat, kaçmaya imkân sağlama suçundan mahkûmiyet hükmü kurulması suretiyle hükmün karıştırılması CMK’nın 225. maddesine aykırıdır…

GBT Sorgulaması E-Devlet

GBT sorgulaması e-devlet üzerinden “Adli Sicil Kaydı Sorgulama” ekranından vatandaşın kendisi tarafından da yapılabilmektedir. Adli Sicil Kaydı Sorgulama (GBT sorgulama) işlemi yapmak için tıklayınız.

Sonuç

GBT sorgulaması suç işlenmesini önleyerek kamu düzenin bozulmasının önüne geçen önleyici bir kolluk işlemi olabileceği gibi suç işlendikten, kamu düzeni bozulduktan sonra bozulan kamu düzenini eski hale getiren bir işlevi de vardır. GBT sorgulamasına karşı direnmek suç oluşturmaktadır. Kamu görevlisine görevini yaptırmamak amacıyla direnme (mukavemet) suçu Türk Ceza Kanununda ayrıca düzenlenmiştir. GBT yetkili ve görevli emniyet güçlerince yetki sınırları dahilinde yapılmaktadır. GBT sorgulamasıyla elde edilen bilgiler hukuka aykırı bir şekilde kullanılamayacaktır.