CMK 231 Nedir? Hangi Hükümleri İçerir?
CMK 231/11
CMK 231 maddesinin 11. fıkrasında işlemiş olduğu suçtan dolayı hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilen ve denetim altında tutulan kişinin, denetim süresi içerisinde suç işlemesi halinde hukuken doğacak sonuçlar düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararına binaen verilen denetim süresinde kasıtlı olarak yeni bir suç işlenmesi veyahut denetimli serbestlik ile yapılan yüklemelere aykırı davranılması halinde mahkeme geri bıraktığı hükmü açıklayacaktır.
CMK 231 gereğince hükmü açıklayan mahkemenin verilecek olan cezada takdir hakkı bulunmaktadır. Buna göre denetim süresi içerisinde kasıtlı yeni bir suç işleyen ya da denetimli serbestlikle kendisine verilen yükümlülükleri yerine getirmeyen kişinin durumu değerlendirilecektir. Cezanın yarı oranına kadar kısmının infaz edilmemesine veya kanundaki koşulların sağlanması halinde hapis cezasının ertelenmesine, seçenek yaptırımlara çevrilmesine mahkemece karar verilebilecektir.
CMK 231/5
CMK 231 maddesinin 5. fıkrasında hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilmesi için sanığın almış olduğu cezanın üst sınırı düzenlenmiştir. CMK 231 maddesinin 5. fıkrasına göre sanığa isnat edilen suçtan dolayı yapılan yargılama neticesinde verilen ceza iki yıl veya iki yıldan daha az hapis cezası veya adli para cezasıysa, mahkeme tarafından hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilecektir. Uzlaşmaya dair hükümler saklı tutulmuştur. Yine hükmün açıklanmasının geri bırakılması ile birlikte sanık aleyhine kurulan hüküm herhangi bir sonuç doğurmayacaktır.
CMK 231/8
CMK 231 maddesinin 8. fıkrasında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararına binaen verilen denetimli serbestlik süresi hüküm altına alınmıştır. Bu maddeye göre hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilen kişi, hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının kesinleşmesinden itibaren beş yıl süreyle denetime tabidir. Beş yıllık süre içerisinde sanık tarafından kasıtlı yeni bir suç işlenmesi halinde açıklanması geri bırakılan hüküm açıklanacaktır. Hükümle verilen cezanın infazı, yapılacak olan değerlendirme sonucunda mahkemece yarı oranında azaltılabileceği gibi adli para cezasına veya seçenek yaptırımlara da çevrilebilecektir.
Beş yıllık denetim süresi içerisinde bir yıldan fazla olmamak üzere mahkeme tarafından belirlenecek denetimli serbestlik tedbirlerinden biri verilebilecektir.
CMK 231 maddesinin 8. fıkrasında sayılan tedbirler şunlardır:
- Sanığın herhangi bir meslek sahibi olmaması durumunda, bir meslek veyahut bir sanat sahibi olabilmesi için bir eğitim programına devam sağlaması,
- Bir meslek veya sanat sahibi olan sanık kamu kurumu veya özel sektörde aynı meslek veya sanat üzerinde çalışan bir üçüncü kişinin gözlem ve gözetimi altında ücreti ödenmek şartıyla çalıştırılması,
- Belirli yerle gitmesi engellenebilir, belirli yerlere gitmeye yükümlü kılınabilir veyahut mahkemece başka yükümlülükler takdir edilebilir.
Sanığın denetimli olduğu süre içerisinde dava zamanaşımı durmaktadır.
CMK 231 Madde Metni
CMK 231 maddesinin ilk dört fıkrasında hükmün nasıl açıklanacağına ilişkin bilgiler verilmiştir. Beşinci ve devamı fıkralarında ise hükmün açıklanmasının geri bırakılması düzenleme altına alınmıştır.
CMK 231 Hükmün Açıklanması
Hükmün açıklanması CMK 231 maddesinin ilk dört fıkrasında düzenlenmiştir. Buna göre; hüküm fıkrası duruşma tutanağına geçirilmelidir. Tutanağa geçirilen hüküm ana hatlarıyla birlikte okunarak anlatılır. Karar duruşmasında sanığın hazır bulunması halinde başvurabileceği bir kanun yolu mevcut ise mercii ve başvurabileceği süre bildirilir. Sanık hakkında beraat kararı verilmesi halinde sanık lehine tazminat hakkı doğabilmektedir. Böyle bir durum söz konusuysa mahkemece bu hususta bildirilmelidir. Hüküm fıkrası usulen mahkeme salonunda bulunan herkesin ayağa kalkması ile dinlenilir.
Sanık hakkında yapılan yargılama neticesinde bir hüküm kurulmaktadır. Hüküm kısmında mahkemece verilebilecek olan kararlar 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 223. maddesinin 1. fıkrasında sayılmıştır.
Mahkeme Tarafından Verilebilecek Nihai Kararlar
Yargılama sonucunda mahkeme tarafından verilebilecek olan nihai kararlar şunlardır:
- Beraat kararı
- Ceza verilmesine yer olmadığı kararı
- Mahkumiyet kararı
- Güvenlik tedbirlerine hükmedilmesi
- Davanın reddi
- Davanın düşmesi
Hükmün Gerekçesinde Gösterilmesi Gerekli Unsurlar
CMK 231 hükmün açıklanması hususunu sınırlı bir şekilde düzenlemiştir. Hüküm gerekçesinde gösterilmesi gereken unsurlar ise 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 230. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre;
Sanık hakkında mahkumiyet kararı verilmişse:
- İddia edilen vakıalar ve savunma,
- Dosyaya giren delillerin değerlendirilmesi, hüküm kurulurken esas alınan deliller, hükme etki etmeyen ve reddedilen deliller, hukuka aykırı olarak elde edilmiş olan deliller var ise bunlar,
- Varılan kanaat, sanığın suçu ve nitelendirilmesi, cezanın belirlenmesi, cezaya mahkumiyet yerine veya cezanın yanında güvenlik tedbiri uygulanacaksa bunun belirtilmesi,
- Hapis cezası verilmesi halinde adli para cezası veya tedbire, ek güvenlik tedbiri uygulanmasına veya istem halinde bu hususların neden kabul edildiği veya reddedildiğine dair dayanaklar
Sanık hakkında beraat kararı verilmiş ise 223. maddenin ikinci fıkrasına atıfta bulunulmuştur. Buna göre beraat kararı verirken aşağıdaki hallerden birine dayanılmalıdır:
- İşlenen fiilin kanunda tanımlanan suçlardan biri olmaması,
- İddia edilen suçun sanık tarafından işlenmemesi durumunun sabit olması,
- Ortada bir suç olmasına rağmen sanığın kast veyahut taksirinin olmaması,
- Her ne kadar suç sanık tarafından işlenmiş olsa da isnat edilen suça ilişkin hukuka uygunluk sebeplerinden birinin bulunması,
- Suçun sanıkça işlendiği hususunun sabi olmaması
Ceza verilmesine yer olmadığına ilişkin karar verilecek ise aşağıdaki hallerden birine dayanılmalıdır:
- Sanık tarafından işlenen suçla ilişkili olmak kaydıyla yaş küçüklüğü, akıl hastalığı, sağır veya dilsizlik, geçici nedenlerin bulunması,
- İşlenen suç hukuka aykırı olmasına karşın bağlayıcı emrin yerine getirilmesi, zorunluluk halinde veya cebir, tehdit altında işlenmesi,
- Meşru müdafaa sırasında sınırın heyecan, telaş veyahut korku sebebiyle aşılması,
- Düşülen hatayla kusurluluğun ortadan kalkması,
Suç olma özelliği devam etmesine karşın aşağıdaki hallerde de ceza verilmesine yer olmadığına dair karar verilebilir:
- Etkin pişmanlık,
- Hakaretin karşılıklı olması,
- Şahsi cezasızlık sebeplerinden birinin var olması,
- İşlenen suçta haksızlık içeriğinin az olması.
Sınırlı olarak sayılan yukarıdaki durumlardan farklı bir karar verilecek ise bunun sebebi belirtilmelidir.
CMK 231/6
CMK 231 madde 6. fıkraya göre hükmün açıklanmasının geri bırakılabilmesi için aşağıdaki koşulların gerçekleşmesi gerekmektedir:
- Sanık daha önce kasıtlı işlenen bir suçtan mahkum olmamalıdır,
- Sanığın duruşmadaki hal ve tavırları, kişilik özellikleri mahkemece göz önünde bulundurularak yeniden suç işlemeyeceğine kanaat getirilmelidir,
- Suçun neticesinde oluşan zarar aynen iade edilmeli, suç işlenmeden önceki hale getirilmeli veya tamamıyla tazmin edilmelidir
Sanık, hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmemesini isterse, mahkemece hüküm açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilemeyeceği de CMK 231 maddesinin 6. fıkrasında düzenlenmiştir. Dolayısıyla duruşma sırasında sanığa hükmün açıklanmasının geri bırakılmasını kabul edip etmediği mahkeme tarafından sorulur.
CMK 231 Diğer Fıkralar
CMK 231 maddesinin 7. fıkrasında hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilen hükümde belirlenen cezanın ertelenmeyeceği, seçenek yaptırımlara çevrilemeyeceği hüküm altına alınmıştır.
9. fıkrasında; hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilecek olan kişi suç neticesinde oluşan zararı peşin ve aynen ödeyemiyor ise taksitler halinde ödemesine karar verilebileceği belirtilmiştir.
10. fıkraya göre denetim süresi içerisinde yükümlülüklere uyan, beş yıl boyunca kasıtlı olarak suç işlemeyen sanık hakkında açıklanması geri bırakılan hükmün davasında düşme kararı verilecektir.
12. fıkrada hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karşı itiraz edilebileceği,
13. fıkrada hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin kararın bunlara özgü bir sisteme kaydedildiği, bir soruşturma veya kovuşturma sebebiyle ancak Cumhuriyet savcısı, hakim veya mahkeme tarafından istenebileceği,
CMK 231 14. fıkrada ise hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının inkılap kanunlarında yer alan suçlara uygulanamayacağı hüküm altına alınmıştır.
Sonuç
CMK 231 maddesinin temelini hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin düzenlemeler oluşturmaktadır. CMK 231 maddesi gereğince hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilmesi için gerekli olan şartlar sağlamalıdır. CMK 231/8 de belirtilen yükümlülüklerin yerine getirilmemesi, beş yıl içerisinde kasıtlı bir suç işlenmesi hallerinde hükmün açıklanacağı izahtan varestedir. Hükmün açıklanması halinde mahkemeye, cezanın infazını yarı oranda azaltma, seçenek yaptırımlara çevirme hususlarında CMK 231/11 kapsamında takdir yetkisi tanınmıştır.
