Ceza Zamanaşımı *2022

Ceza zamanaşımı sanık hakkında mahkumiyet hükmü kurulması üzerine mahkeme tarafından verilen cezanın infazının 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 68. maddesinde yazan süreler içinde gerçekleştirilmesi gerekliliğini ifade etmektedir. Bir suç hakkında verilen mahkumiyet kararı ceza zamanaşımına uğramışsa o cezanın infaz edilebilmesi kanunen mümkün olmayacaktır. Bu sebeple mahkeme tarafından verilen ceza kesinleştikten sonra ceza zamanaşımına uğramadan önce infaz edilmelidir. Ceza zamanaşımı süresi geçtiğinde hükümlünün cezasının infazı artık mümkün olmayacaktır.

Ceza Zamanaşımı Nedir?

Ceza zamanaşımı kişi hakkında verilen ceza hükmünün kesinleşmesinden itibaren kanunda belirtilen süreler içerisinde infaz edilmesini şart koşan bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Ceza zamanaşımına uğrayan bir suçun cezasının infaz edilmesi hukuka ve kanuna aykırılık teşkil eder. Ceza zamanaşımı 5237 Sayılı Türk Ceza Kanununun 68. maddesinde hüküm altına alınmıştır.

Ceza Zamanaşımı Süreleri

Aşağıda belirtilen cezaların infaz edilebilmesi için ceza miktarının üst sınırları yer almakta olup bu sürelerin geçmesi ile birlikte cezaların infazı mümkün olmayacaktır:

1. Mahkemece sanık hakkında ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası verilmesi halinde kırk yıl içerisinde,
2. Müebbet hapis cezası verilen sanık hakkında otuz yıl içerisinde,
3. Sanığa yirmi yıl veya yirmi yıldan fazla bir hapis cezası verilmiş ise yirmi dört yıl,
4. Beş yıl dahi olmamak kaydı ile beş yıldan fazla olan hapis cezası verilmiş ise yirmi yıl içinde,
5. Beş yıla kadar olan (beş yıl dahil) hükmedilen hapis cezalarında ve adli para cezalarında ise on yıl

içerisinde cezalar infaz edilmelidir.

Ceza Zamanaşımı Sürelerinde İstisnai Haller

Ceza zamanaşımı sürelerinde yaştan kaynaklı istisnalar bulunmaktadır. Fiili işlediği sırada failin yaşı büyük önem arz etmektedir. Buna göre:

• Fail on iki yaşını tamamlamış ve on beş yaşını doldurmamış ise yukarıda belirtilen sürelerin yarısının geçmesi halinde,
• On beş yaşını doldurmuş olmasına rağmen on sekiz yaşını doldurmayan failler hakkında ise üçte ikisinin dolması veya geçmesi halinde,

cezaların infaz edilmesi mümkün olmayacaktır.

Yine yurt dışında işlenen suçlar nedeniyle sanık hakkında ağırlaştırılmış müebbet, müebbet veya on yılı aşan sürelerde hapis cezası verilmişse 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunun 68. maddesi ile hüküm altına alınmış olan ceza zamanaşımı süreleri uygulanmayacaktır. Sanık hakkında verilen farklı cezaları içeren hükümlerin olması halinde ise, verilen cezalar içerisinde en ağır ceza esas alınır ve ceza zamanaşımı süresi en ağır suçun üst sınırından uygulanır.

Ceza Davalarında Ceza Zamanaşımı Ne Zaman Başlar?

Ceza zamanaşımı süreleri sanık hakkında verilen hükmün kesinleşmesiyle veya hükümlünün infazının kesintiye uğramasıyla işlemeye başlar. Sürenin hesaplanmasında ise kalan ceza süresi göz önünde bulundurulur. Ceza zamanaşımı süresinin hesabı gün, ay ve yıl şeklinde belirlenir. Buna göre bir gün 24 saat, bir ay ise 30 gündür. Yıl hesabı ise resmi takvime göre hesap edilir. Şüpheli, sanık yada hükümlü ceza zamanaşımı sürelerinden feragat edemez. Bu süreler re ‘sen uygulanır.

Sanık tarafından Ceza Mahkemesi kararına karşı istinaf ya da suçun niteliğine göre temyiz kanun yoluna başvurulmaması halinde mahkeme kararı hükmün tefhim edildiği (yüze karşı açıklandığı) tarihten itibaren 7 gün sonra kesinleşir. Sanık tarafından temyiz ya da kanun yoluna başvurulması halinde ise Bölge Adliye Mahkemesi ya da Yargıtay tarafından Ceza Mahkemesi kararı onandığında hüküm bu surette de kesinleşir.

Ceza Zamanaşımı Sürelerinde Dikkate Alınması Gereken Hak Yoksunlukları

Türk Ceza Kanunu’nun 69. maddesine göre Ceza Mahkemesinin kararından cezayla birlikte hükmolunan hak yoksunlukları ya da cezaya bağlı hak yoksunlukları ceza zamanaşımı süresince varlığını korumaya devam etmektedir. Kanun maddesinin atıf yaptığı TCK md. 53’te güvenlik tedbirleri niteliğinde olan hak yoksunlukları hüküm altına alınmıştır. Bu hak yoksunluklarının bir kısmı;

• Sürekli, süreli veya geçici bir kamu görevinden,
• Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliğinden veya Devlet, il, belediye, köy veya bunların denetim ve gözetimi altında bulunan kurum ve kuruluşlarca verilen, atamaya veya seçime tabi bütün memuriyet ve hizmetlerde istihdam edilmekten,
• Seçme ve seçilme hakkından,
• Velayet, vesayet ve kayyımlık haklarından,
• Vakıf, dernek, sendika, şirket, kooperatif ve siyasi parti tüzel kişiliklerinin yöneticisi veya denetçisi olmaktan,
• Bir kamu kurumunun veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşunun iznine tabi bir meslek veya sanatı,
  kendi sorumluluğu altında serbest meslek erbabı veya tacir olarak icra etmekten

yoksun bırakılması şeklindedir. Kanunda yazan diğer haller saklıdır. Ayrıca TCK Md. 70’e göre hak yoksunluğu içinde sayılan müsadere kurumu ise sanık hakkında verilen cezanın kesinleşmesinden itibaren 20 yıl sonra infaz imkanı bulmayacaktır. Bu sebeple TCK Md. 70’de yazılı müsadere hükmü ceza zamanaşımı süresinin istisnası sayılabilir. TCK’nun 53. maddesi hakkında detaylı bilgiye TCK 53 konulu makalemizden ulaşabilirsiniz.

Ceza Davalarında Dava Zamanaşımı

Ceza davalarında dava zamanaşımı, suçu işleyen fail hakkında davanın açılabileceği, kovuşturmanın yapılabileceği süreleri düzenlemektedir. Dava zamanaşımı 5237 Sayılı Türk Ceza Kanununun 66. maddesinde hüküm altına alınmıştır. Dava zamanaşımı işlenen suça karşılık verilebilecek en üst ceza esas alınarak hesaplanır.

Dava Zamanaşımı Süreleri

Özel kanunlarda aksi yazılmamış olması kaydıyla dava açılabilecek süreler;

• Üst sınırı ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası olan suçlarda zamanaşımı süresi otuz yıl,
• Karşılığı müebbet hapis cezası olarak kanunda düzenlenmiş olan suçlara yirmi beş yıl,
• Yirmi yıl da dahil olmak üzere yirmi yıldan aşağı olmayan hapis cezasını öngören suçlarda yirmi yıl,
• Beş yıldan fazla ve yirmi yıldan aşağı hapis cezası belirlenen suçlarda on beş yıl,
• Beş yıldan fazla olmayan veya adli para cezası öngörülen suçlarda ise dava zamanaşımı süresi sekiz yıldır.

Yukarıda bahsi geçen sürelerin aşılması halinde kamu davaları düşer. Dava zamanaşımı süreleri hesaplanırken suçun nitelikli hali gerçekleşmişse bu durum da dikkate alınır. Aynı suçtan dolayı kişinin tekrardan yargılanması söz konusu olursa dava zamanaşımı süresi yeniden işlemeye başlar.

Dava zamanaşımı süreleri, suçun işlendiği tarihten itibaren, suç teşebbüs aşamasında kalmışsa son icra hareketinin yapıldığı andan, kesintisiz bir suç varsa kesintinin gerçekleştiği günden, zincirleme suç söz konusuysa son suçun işlendiği günden itibaren işlemeye başlayacaktır. Ağırlaştırılmış müebbet, müebbet veya on yıldan fazla hapis cezası belirlenen suçlar yurt dışında işlenmişse dava zamanaşımı süreleri uygulanmayacaktır.

Dava Zamanaşımı Konusunda Çocuklar Lehine Yapılan Düzenlemeler

• Dava zamanaşımı; çocuklara karşı üst soyu tarafından suç işlenmesi halinde çocuğun on sekiz yaşını tamamladığı andan itibaren işlemeye başlayacaktır.
• Suç oluşturan fiili işlediği sırada on iki yaşını doldurmuş olmak kaydıyla on beş yaşını doldurmamış olan çocuklar hakkında dava zamanaşımı sürelerinin yarısının geçmesiyle dava zamanaşımına uğrayacaktır.
• Suç isnat edilen fiilin gerçekleştiği zaman on beş yaşını doldurmuş olup on sekiz yaşını henüz doldurmamış çocuklar hakkında ise dava zamanaşımı sürelerinin üçte ikisinin geçmesiyle kamu davası düşecektir.

Sonuç

Ceza zamanaşımı ceza hukuku teorisinde devletin cezalandırma hakkını ve yetkisini süreyle kısıtlayan bir düzenlemedir. Ceza zamanaşımı ile cezanın bir tehdit aracı olmaktan çıkarılması, ıslah amacıyla hareket edilmesi sağlanmaktır. Ceza zamanaşımı Türk Ceza Kanununun 68. maddesinde hüküm altına alınmıştır. Mahkemece verilen hapis cezalarının miktarına göre değişebilmekte olan ceza zamanaşımı süreleri, ceza kanunlarının uygulanmasında ve cezaların infazında en önemli unsurlardan biridir.