Feragat Ne Demek?

Feragat ne demek sorusuna yanıt olarak öncelikle feragat kelimesinin TDK’de tanımlanan anlamına bakılması gerekir. TDK’de bu kelimenin “bir haktan kendi isteği ile vazgeçme” anlamına geldiği görülmektedir. Hukuk Muhakemeleri Kanunu kapsamında olan feragat ise, m.309’da düzenlenmiştir. Kanun hükmünden yola çıkılarak feragat, yazılı ya da sözlü olarak yapılabilmekte ve geçerli olması için karşı tarafın onayının bulunmasını gerektirmemektedir. Karşı tarafın onayından ziyade, bir feragatin geçerli olması için gereken husus, kayıtsız ve şartsız olmasıdır.

Feragat Etmek Ne Anlama Geliyor?

Feragat diğer bir deyişle vazgeçme, HMK m.307’de hükme bağlandığı üzere, davacı tarafın talebinin sonucundan vazgeçmesidir. Bu vazgeçme tamamen olabileceği gibi, kısmen de olabilmektedir. Kanunun lafzından anlaşılacağı üzere davadan vazgeçme hakkı, davalıya değil, davacıya tanınan bir haktır.

Davadan vazgeçilmesi sonucunda davanın konusu olan uyuşmazlık sona ermektedir. Yargıtay HGK., E.2016/10-668, K.2017/250 sayılı kararda da belirtildiği üzere; vazgeçmeden sonra davacının bu vazgeçmeden dönmesi mümkün değildir. Mahkemenin, vazgeçme sonucunda halen davanın reddedilmesine karar vermemiş olması bu kuralı geçersiz hale getirmemektedir.

Davacıya tanınmış olan vazgeçme yetkisinin temel iki dayanağı; tasarruf ilkesi ve hak arama özgürlüğüdür. Gerek bu ilkeler göz önünde bulundurularak gerekse de bu yetkinin özellikleri dikkate alındığında, vazgeçmenin esas amacının “başlatılan bir davanın, devam ettirme zorundalığı olmaksızın sonlandırılması” olduğu aşikardır.

Davadan Feragat Dilekçesi ve Özellikleri Nelerdir?

Davadan feragat dilekçesinin yetkisinin özellikleri şunlardır:

1. Vazgeçme, anlaşılır şekilde açık ve kesin olmaktadır. (istisna: zımni feragat)
2. Yazılı olarak ya da duruşma esnasında sözlü olarak yapılmaktadır.
3. Tam veya kısmi şekilde yapılabilmektedir.
4. Sonuç doğurması için davalının ya da mahkemenin kabulü gerekmemektedir.
5. Şarta bağlanmadan yapılmaktadır.
6. Vazgeçme hakkı kullanıldıktan sonra bundan dönülememektedir.
7. Karma nitelikli bir işlemdir.
8. Söz konusu beyan, mahkemeye karşı yapılmaktadır.
9. İrade sakatlığı hallerine dayanılması halinde vazgeçmenin iptal edilmesi mümkündür.

Vazgeçilen davadaki dava konusu hakkında bir daha dava açılamamaktadır. Böyle önemli bir etkisi olan vazgeçmede, hakimin beyanda “feragat” kelimesinin geçip geçmemesine bakmaksızın davacının iradesini tespit etmesi önem arz etmektedir. Bu husus hakkında Yargıtay 19.HD.’nin E.2016/458, K.2017/136 sayılı ilamında şu şekilde karar verilmiştir.

“Mahkemece davacı tarafından verilen … dilekçe davadan feragat olarak nitelendirilmiştir. Ne var ki dilekçenin birinci paragrafında ‘tekrar dava açma hakkımız ve alacak hakkımız saklı kalmak kaydıyla’ şeklinde ifade bulunmakta olup şarta bağlı feragat yapılamayacağından anılan dilekçenin davadan vazgeçme olarak nitelendirilip karşı tarafın muvafakatine bağlı bulunduğu gözetilerek bir karar verilmek gerekirken yazılı şeklide hüküm kurulması doğru görülmemiştir.”

Yargıtay ilamında “davadan vazgeçme” olarak nitelendirilen durum HMK m.123’te yazılı “davanın geri alınması”dır. Davanın geri alınması Yargıtay kararlarında sıklıkla “davadan vazgeçme” olarak kullanılmakta olup feragat ve vazgeçme (davanın geri alınması) kavramlarının karıştırılmaması gerekmektedir. Davanın geri alınması ise karşı tarafın onayına (muvafakatine) bağlıdır. Davanın geri alınması işlemi gerçekleştiğinde 2020 tarihli kanun değişikliğiyle “davanın açılmamış sayılmasına” karar verilir.

Dava konusu hakkında yapılan kısmi vazgeçmenin geçerli olabilmesi için ise konunun bağımsız ve ayrılabilir kısmının bulunması gerekmektedir. Bununla beraber, kötü niyet teşkil etmediği sürece bir davada birden fazla kısmi vazgeçme yapılmasında bir engel bulunmamaktadır.

Feragat Edilemeyecek Davalar

Kural olarak davalardan feragat edilmesi mümkünken bunun bazı istisnaları bulunmaktadır. Bu kuralın istisnası olan davalar şu şekilde sıralanabilir:

• Hakimlere karşı açılan tazminat davaları
• Ortaklığın giderilmesi davaları
• İflas davaları
• İptal davaları
• Düzenleyici işlemlerin iptali istemiyle açılan davalar
• Kamu yararı ağır basan bireysel nitelikli işlemlerin iptali istemiyle açılan davalar

Davadan Vazgeçme Beyanının Zamanı

Davadan vazgeçme, dava açıldığı andan, davaya ilişkin hükmün şekli anlamda kesinleşmesine kadar yapılabilmektedir. Bu tanımdan da anlaşılabileceği üzere, henüz açılmamış bir davadan vazgeçilmesi mümkün değildir.

1.Hükmün Verilmesinden Önce Davadan Vazgeçme

Dava öncelikle ilk derece mahkemesinde görülmektedir. İlk derece mahkemesinin yargılaması süresince, söz konusu dava derdest olacağından ve derdest bir davadan vazgeçme her zaman mümkün olduğundan, davacı vazgeçme için beyanda bulunabilmektedir. Geçerli olması içinse mahkemenin ya da davalının onayı gerekmemekle beraber, beyan yargılamanın görüldüğü mahkemeye karşı yapıldığından bu beyanın davalıya tebliğ edilmesi de zorunlu değildir.

2.Hükmün Verilmesinden Sonra Davadan Vazgeçme

Davacı, feragat olarak adlandırılan bir tasarruf yetkisine sahiptir ve bu tasarruf yetkisini hükmün şekli anlamda kesinleşmesine kadar kullanabilmektedir. Derdestlik süresince kullanılabildiğinden ve bir dava da şeklen kesinleşene kadar derdest olacağından hükmün verilmesi, vazgeçme hakkının kullanılmasına engel değildir.

3.Hükmün Bozulmasından Sonra Davadan Vazgeçme

Yargıtay’ca bozulan bir hüküm olduğunda, dosya ilk derece ya da bölge adliye mahkemesine gönderilmektedir. Dosya kendisine gönderilen mahkemenin “direnme” ya da “bozma” kararı verme yetkisi vardır. Ancak bu iki karardan birisi verilmeden davacının davasından feragat etmesi durumunda mahkeme davanın reddine karar vermektedir.

Dosyayı alan mahkeme bozma kararı verdiğinde davacı söz konusu tasarruf yetkisini kullanabilecektir çünkü, bozma kararı verilmesi yargılamanın sonlanmadığı anlamına gelmektedir. Direnme kararı verilmesi halinde de tasarruf yetkisi devam etmektedir fakat bu aşamadaki karar temyiz kapsamındadır.

4.Hükmün Şekli Anlamda Kesinleşmesine Kadar Davadan Vazgeçmenin Mümkün Olması

Şekli anlamda kesin hüküm, davanın sona erdiğinin göstergesidir. Sona eren bir dava derdest olmayacağından ve vazgeçme de yalnızca derdest davada söz konu olacağından, kural olarak vazgeçme en son şekli anlamda kesinleşmiş bir hüküm verilmeden önce kullanılabilmektedir.

Mirastan Feragat Ne Anlama Geliyor?

Mirastan feragat sözleşmesi olarak adlandırılan sözleşme, mirasbırakanın mirasçısı ile arasında bir edim karşılığında ya da karşılıksız olarak yaptığı sözleşmedir. Bu sözleşme ile mirasçı, gelecekteki miras hakkından tamamen ya da kısmi olarak vazgeçmektedir. Tamamen vazgeçtiğinde mirasçılık sıfatını yitirecek olan mirasçı, kısmi bir vazgeçmede bulunursa mirasçılık sıfatına haiz olmaya devam edecektir.

Mirastan vazgeçme şu şekilde ikiye ayrılabilmektedir:

1. İvazlı mirastan feragat sözleşmesi
2. İvazsız mirastan feragat sözleşmesi

TMK m.565/2’de düzenlenen hükümde bahsi geçen “ölümden önce tasfiyesi maksadıyla yapılan kazandırmalar” ifadesi, ivazlı olan mirastan vazgeçme sözleşmesini ifade etmektedir. İvazlı vazgeçmede önemli olan kararlaştırılan ivazın miktarı değil, bir ivaz konusunda tarafların anlaşıp anlaşmamasıdır.

TMK m.528’de ivazlı vazgeçmenin sonucunun mirasçının alt soyları bakımından da sonuç doğuracağı düzenlenmiştir. Alt soy için de sona eren mirasın istisnası, alt soya etki etmeyeceğinin mirasçı ve mirasbırakan arasında kararlaştırılmış olması durumudur.

Mirastan Feragat ve Mirasın Reddi Ayrımı

Mirastan vazgeçmenin taraflarından birisinin mirasbırakan olduğundan da anlaşılacağı üzere miras bırakma, miras bırakacak kişinin sağlığında yapılan bir sözleşmedir. Ancak mirasın reddi mirasbırakanın ölümünden sonra mümkün olabilmektedir.

Mirasın reddi yalnızca reddeden mirasçı bakımından hüküm ifade etmektedir. Ancak mirastan vazgeçmenin alt soy açısından da sonuç doğurması mümkündür. Bunun için gereken; aksi taraflarca kararlaştırılmamış olan bir ivazlı mirastan vazgeçme sözleşmesi yapılmasıdır.

Bir sözleşme olan mirastan vazgeçme, iki taraflı bir hukuki işlemdir ancak mirasın reddi yalnızca mirasçının beyanı ile gerçekleştirilebildiğinden, tek taraflı bir hukuki işlemdir.

Mirastan vazgeçme sözleşmesi, mirasbırakan sağ olduğu süre boyunca her zaman yapılabilmektedir. Fakat mirasın reddedilmesi için mirasbırakanın ölmesinin beklenmesi gerekmektedir ve aynı zamanda kanun tarafından belirlen süre içerisinde bir ret gerçekleştirilmelidir.

Mirasın reddedilmesi durumunda bir karşılık alınmamakta ya da verilmemektedir. Bununla beraber mirastan vazgeçme sözleşmesi eğer ivazsız olarak yapılmamışsa, bir karşılık belirlenip, belirlenen bu karşılık talep edilebilmektedir.

Sonuç

Feragat ne demek? Feragat davacının açtığı davadaki talebinin sonucundan tamamen ya da kısmi olarak vazgeçmesidir. Davacı vazgeçmeye yönelik olan irade beyanını anlaşılır şekilde açık, kesin, geri dönülemez şekilde yansıtmalı ve tek taraflı olarak kullanması gerekmektedir. Yazılı yahut sözlü olarak açıklanabilen feragat sonucunda, vazgeçilen konuda açılmış olan dava sona ermektedir. Bu sebeple de feragat, kesin hükme benzer şekilde sonuç doğuran karma niteliği haiz bir işlemdir.