Ücretsiz İzin

Ücretsiz izin yürürlükteki kanunlarımız tarafından işçiye tanınan hak ve yükümlülüklerden biridir. Ücretsiz izin kullanan işçi, izinde olduğu süre boyunca işverenden ücret alamaz. Ücretli izin esas olandır. Şöyle ki; hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatillerde işçi herhangi bir çalışma yapmamasına rağmen ücreti tam olarak yatar.

Ücretsiz izin işçi için bir yükümlülüktür. Bunun sebebi ise, işveren belirli şartların oluşması halinde işçiyi ücretsiz izine çıkarabilir. Yalnız bu izne çıkarılabilmesi için işçinin yazılı onayına ihtiyaç vardır. İşçi yazılı onay vermez ve işverende bu konuda ısrarcı olur ise, işçi haklı sebeple iş sözleşmesini fesih edebilme hakkına sahip olacaktır. Gerekli şartları taşıması halinde fesih sonunda işçi kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı ile diğer işçilik alacaklarını almaya hak kazanacaktır.

Ücretsiz İzin Nedir?

Ücretsiz izin bir işyerinde çalışan işçinin, kendi talebiyle ve işverenin onayıyla veya işverenin talebi ve işçinin onayıyla ücret almaksızın izne ayrılmasıdır. İşçi izinli olduğu bu süre içerisinde herhangi bir ücret almadığı gibi işveren tarafından verilen yol, yemek vs. gibi sosyal yardımlardan da faydalanamaz. Ücretsiz izin konusu ayrı bir başlık altında hiçbir kanunda düzenlenmemiştir. 4857 Sayılı İş Kanununda birçok maddede ise atıfta bulunulmuştur.

Ücretsiz İzin Hakkı ve Ücretsiz İzin Şartları

Ücretsiz izin hakkı işçiye kanunlar tarafından tanınmıştır. Yine işverenin işlerinin azalması ve kendi işyerini koruması amacıyla da işçiyi ücretsiz izne çıkarabilmesi mümkün kılınmıştır. İşveren tarafından işçinin ücretsiz izne çıkarılabilmesi için kanunen işçinin yazılı onayına ihtiyaç bulunmaktadır. İşveren tarafından ücretsiz izne çıkarılmak istenen işçiye bu husus yazı ile bildirilir. Bu yazıyı alan işçi altı gün içerisinde bu hususa muvafakat ettiğini bildiren bir yazılı beyanda bulunmalıdır. Altı günlük süre içerisinde yazılı beyanda bulunmaması halinde, işçinin ücretsiz izne çıkarılmasına razı olmadığı karine teşkil eder.

İşçinin kanunda belirtilen hallerde talebi halinde işveren, işçiye ücretsiz izin vermelidir. Kanun tarafından işverene yüklenen bir zorunluluk ve yükümlülüktür. İşveren tarafından riayet edilmemesi halinde idari para cezası kesilmesi söz konusu olur. Bu haller aşağıdaki gibidir;

İş Kanununda Ücretsiz İzne İlişkin Yapılan Düzenlemeler

• Yıllık ücretli iznin uygulanması başlıklı 56. maddenin dördüncü fıkrasında, ücretsiz kullanılan veya kullandırılan iznin yıllık izine mahsup edilemeyeceği, yıllık izin süresinden düşülemeyeceği açıkça belirtilmiştir.
• Yine aynı maddenin altıncı fıkrasında ise yıllık izin süresini çalıştığı işyerinin olduğu şehirden farklı bir yerde geçirecek olanların bu durumu ispatlaması ve talebi halinde, işveren tarafından işçiye gidiş-dönüş süresini kapsayacak yeterlilikte dört güne kadar ücret ödenmeksizin izin verilmesi gerekmektedir.
• Analık halinde çalışma ve süt iznini düzenleyen 74. maddenin ikinci fıkrasında ise, kanunen verilen analık izninin bitmesine müteakip çocuğun yetiştirilmesi için veya üç yaşını doldurmayan çocuk evlat edinmiş kadın veya erkeğe talepleri halinde ilk doğumda altmış gün, ikinci doğumun olmasında yüz yirmi gün, üçüncü ve sonraki doğumlarda yüz seksen günü aşmamak kaydı ile haftalık çalışma sürelerinin yarısı kadar ücretsiz olmak kaydı ile izin verilir. İkiz, üçüz veya daha fazla doğum hallerinde ise bu süreler otuzar gün daha artar. Çocuk engelli doğmuş ise belirttiğimiz bu süreler üç yüz altmış gün olarak uygulama alanı bulur.
• Anaya doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra da sekiz hafta olmak üzere toplamda on altı haftalık doğum izni verilir. Doğum izninin bitmesini takiben, doğum yapan işçi tarafından talep edilmesi halinde altı aya kadar işveren tarafından işçiye izin verilmek zorundadır. Bu izin süresi içerisinde kadın herhangi bir ücret talep edemez.
• Kanunda belirtilen hallerin varlığı halinde sebepsiz yere işçiye ücret almadan kullanabileceği izni vermeyen işveren idari para cezası ile cezalandırılır.

Covid-19 Sebebiyle Ücretsiz İzin *Güncel Durum

2021 yılında Covid-19 sebebiyle ücretsiz izin kullandırılmasına ilişkin düzenlemeler yapılmıştır. Covid-19 tüm dünyayı etkilediği gibi ülkemizi de etkilemiştir. Salgın sebebiyle işçilerin mağduriyetini en aza indirebilmek için işten çıkarılmaları yasaklanmıştır. İşten çıkarmanın yasak olduğu bu dönemde, işverenlerin de batmaması, işyerini koruyabilmesi adına, işçilerin ücretsiz izine çıkarılabilmesinin önü açılmıştır. Buna göre işçiyi ücretsiz izne çıkarmak isteyen işveren talebini içeren yazılı beyanı işçiye verecektir. İşçi bu kağıdı inceleyecek izne çıkarılmasını onaylayacak veya onaylamayacaktır. Bu iki durumda farklı sonuçlar doğabilmektedir:

1. Birinci durumda işçi, işveren tarafından talep edilen ücretsiz izne çıkarılmayı kabul edecek böylelikle iş akdi son bulmayacaktır. Fakat ücretsiz izne çıkan işçi bu süre içerisinde herhangi bir ücret alamayacaktır. Buna yol, yemek vs. gibi sosyal yardımlar da dahildir.
2. İkinci halde ise işçi, işverence çıkarılmak istediği ücretsiz izne altı gün içerisinde muvafakat ettiğine dair bir yazılı beyanda bulunmayacaktır. İşçinin ücretsiz izne çıkarılması kural olarak işçinin yazılı onayına tabidir. Yazılı onayı alamayan işveren ya işçiyi ücretsiz izne çıkarmayacak ya da bu kararında diretecektir. İşverenin kararını diretmesi halinde işçiye iki hak doğar. Bunlar:

• İşçi, işveren tarafından ücretsiz izne çıkarılmayı kabul etmez ve bunu haklı sebep göstererek işten ayrılabilir. İşten ayrılırken de tüm işçilik alacaklarını işverenden talep edebilir.
• Diğer halde ise işçi, işveren tarafından zorla izne çıkarılır, işyerine girmeye çalışmasına rağmen alınmaz ise işçinin işveren tarafından tek taraflı olarak işten çıkarıldığı kabul edilir. İşçi bu hususu noter kanalıyla ihtar göndererek kanıt altına almalıdır. Yine işçiye kıdem, ihbar tazminatı ve diğer işçilik hakları ödenir.

Ücretsiz İzin Parası Ne Zaman Yatacak

Ücretsiz izin parası devlet tarafından ücretsiz izne çıkarılan işçilere maddi destek olması amacıyla verilmektedir. Bilindiği üzere koronavirüs tüm dünyayı etkisi altına almış olmakla birlikte, işçi ve işverenleri de son derece olumsuz olarak etkilemiştir. Bu kapsamda işyeri sahiplerine ve işçilere çeşitli ödemeler yapılmaktadır. Ücretsiz izine çıkarılan işçiye yapılan ödemelerde bu doğrultuda yapılmaktadır.

Ücretsiz izin parası yani diğer bir deyiş ile nakdi ücret desteği Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından hayata geçirilmiştir. Bu ücret İŞKUR aracılığı ile ücretsiz izne çıkarılan işçilere ödenmektedir. Ödemeler genel olarak her ayın 8’inde gerçekleşmektedir. Lakin bu tarih dışındaki zamanlarda da ödemelerin olduğu görülmüştür.

Ücretsiz İzin Formu veya Ücretsiz İzin Dilekçesi

Ücretsiz izin formu diğer bir ifade ile ücretsiz izin dilekçesi ücretsiz izne ayrılmak isteyen işçi tarafından doldurularak işverene verilir. Bu dilekçe içerisinde bulunması gereken hususlar ise aşağıdaki gibidir:

• İşçinin isim ve soy ismi
• İşçinin Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Numarası
• İşyerindeki görevi
• Ücretsiz izne ayrılmak istediği tarih
• Ücretsiz iznin sona erdiği tarih
• Ücretsiz izne ayrılma sebebi ve isteğini içeren talep
• Talep tarihi
• İşçinin imzası

hukuken korunan ve geçerli bir sebep olması halinde işçiye işveren tarafından izin verilmek zorundadır. Aksi izin hususu takdirde işverenin takdirine bağlıdır.

Sonuç

Ücretsiz izin konusu özellikle covid-19’un hayatımıza girmesiyle daha çok konuşulur hale gelmiştir. Ücretsiz izin kavramı genel olarak işçinin haklarını korumaya yönelik olmasına rağmen bu salgınla beraber işvereni de koruyucu işlevi daha fazla ortaya çıkmıştır. Kanun tarafından işçiye tanınan ücretsiz izin hakkının kullanılmasında işverenin herhangi bir takdir yetkisi bulunmamaktadır. Bu gibi durumlarda işveren işçiye izin vermekle yükümlüdür. İzin vermemesi halinde ise idari para cezasına mahkum edilir. Kanunda belirtilen haller dışında işçinin ücretsiz izne ayrılma talebinin değerlendirilmesi işverenin takdirindedir. İşveren, işyerindeki işlerin yoğunluğuna, durumuna göre işçinin ücretsiz izin talebini olumlu veya olumsuz olarak karşılayabilir.

Yine koronavirüs salgını ve pandemi nedeniyle işveren tarafından işçinin ücretsiz izine çıkarılması, işçinin yazılı onayıyla mümkündür. İşçinin yazılı onayının olması ücretsiz izne çıkarılmasında şekil bakımdan geçerlilik unsurudur. İşçinin onayı olmaksızın ücretsiz izne çıkarılması iş akdinin işveren tarafından tek taraflı olarak fesih edildiğine karine oluşturur. Bu durumda işçiye tüm işçilik hakları ödenmek zorundadır.