Doğum İzni Kaç Gün?
Doğum İzni
Doğum izni kadın çalışanın gebelik süresinde ve doğumu ile birlikte sahip olduğu birtakım hakları ifade eder. Gebe çalışanın hakkı olan bir dizi kesin izin ve seçmeli izinleri bulunur. Doğum iznine dair düzenlemeler 4857 Sayılı İş Kanununun 74. Maddesinde düzenlenmiştir. Düzenlemeler kapsamında tanınan izin hakları sadece kadın çalışanlara özgü değil aynı zamanda babalara ilişkin de düzenlemeler mevcuttur. Bu izne, gerek İş Kanununa göre gerekse İş Kanunu kapsamında olmadan çalışan her işçi, işçi hakları kapsamında sahiptir.
Doğum izni bazı hallerin mevcut bulunması veya kadın işçinin talebi halinde farklı sürelerde olabilir ancak yasal ücretli izin süresi doğum öncesi ve sonrası sekiz hafta olmak üzere toplamda yüz on iki gündür. Kadın çalışana önemli haklar sağlayan bu izin nedeniyle işten çıkarılmalar da sıkça görülmektedir. İznin sağladığı hakları işçisine tanımak istemeyen işverenlerce kadın çalışanların gebelik döneminde işten çıkarılmasına uygulamada rastlanmaktadır. İş Kanunu 18. Maddesinde doğum ve gebeliğin haklı gerekçe ile feshin gerekçesi olamayacağını net bir biçimde ifade eder.
Gebeliği nedeniyle çıkarılan kadın işçinin gerekli koşulları sağlaması halinde işe iade davası ile işine tekrar iade olunması mümkündür. Fakat çoğu zaman işverenler tarafından fesih nedeni farklı gösterilmek suretiyle sürecin zorlaştırıldığı görülür. Bu ve benzer hallerde yasal olarak kullanılabilecek her türlü ispat unsurunun kullanılması ile feshi gerekçesinin ispat edilmesi gerekir. Bu nedenle İş Hukukuna hakim deneyimli bir avukattan istifade etmek oldukça yararlı olacaktır.
Doğum izni hakkına sahip kadın işçinin yasada ifade edilen hükümlere bağlı kalınarak hakkının kullanılmasını engelleyen işveren, işçinin bu sebeple uğradığı zararı genel hükümler çerçevesinde tazminat etmek durumundadır ki bu zarar maddi ve manevi nitelikte olabilir. Bunun yanı sıra İş Kanununun 104. Maddesi net biçimde doğum izni ile alakalı yükümlülüklerine aleyhte hareket eden işverene 1200 TL idari para cezası uygulanmasını ifade etmiştir.
Doğum İzni Ne Kadar?
Doğum izni süresi mevcut durumun mahiyetine göre farklılık gösterse de esasen İş Kanununun 74. Maddesinde ifade edilmiş olup; kadın çalışanın sahip olduğu izin, doğumun gerçekleşmesinden önceki sekiz hafta ile doğum ardından geçecek sekiz haftayı ifade eder. İfade edilen süreçte kadın çalışanın ücretli izin hakkı bulunur. Buradan hareketle doğum izninin on altı hafta olduğu anlaşılabilir. On altı haftalık süre zarfında kadın çalışan ücretli izin yani izin süresi boyunca çalışıyor gibi ücret alma hakkına sahiptir.
Doğumun gerçekleşmesine sekiz hafta hala gebelik süresi izninden yararlanan kadın çalışan aynı zamanda gebelik kontrolünün olduğu günler de izinlidir ve bu sürede ücret almaya devam eder. Söz konusu izinlerin yıllık izinden düşürülmesi söz konusu değildir. Kadın işçinin gebeliği ikiz, üçüz gibi çoğul gebelik ihtiva ediyorsa bu durumda doğum öncesi sekiz haftalık süresine ilave iki hafta izin hakkı vardır. Bu itibarlar çoğul gebelik halinde kadın çalışana ait izin süresin; doğumdan evvel on hafta ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere on sekiz haftalık bir izne tekabül eder.
Sağlık durumunun iyi olduğunu düşünen ve hekiminden onay alan kadın çalışanın doğumun gerçekleşme tarihine üç hafta kalıncaya değin çalışması mümkündür. Kadın çalışan bu şekilde yasal izin süresinde çalışırsa hakkı olan izin sürelerinin doğum sonrası süresine eklenmesini talep edebilir. Bir diğer ifade ile izin hakkı mevcutken doğuma üç hafta kalıncaya kadar çalışan gebe kadının doğrum sonrası sekiz haftalık izin süresi ile kullanmadığı beş haftalık izin süresini bir kullanarak on üç hafta izin kullanması mümkündür.
Gebe çalışanın doktor muayenesi ile daha hafif bir işte çalışması gerektiği belirlenmiş ve doktor raporu ile belgelenmiş ise işverenin, gebe çalışanı daha hafif bir işte çalıştırması zorunludur. Daha hafif bir işe transfer edilen gebe çalışanın hafif bir işte çalışıyor olması ileri sürülerek ücretinde düşürme yapılması mümkün değildir. Doğum öncesi ve doğum sonrası olarak ifade edilen doğum izninde doktor tarafından doğuma dair verilen tahmini süre baz alınır. Ancak erken doğum ihtimali de mevcuttur. Erken doğum halinde gebenin kullanamadığı doğum izni süresi doğum sonrası izin süresine eklenir.
Doğumum gerçekleşmesi ile birlikte kullanılan sekiz haftalık izinden sonra bebeğin bakımı nedeniyle kadın çalışan ücretsiz izin alabilir. Bu izin doğum izninden farklı olarak ücret alınmadan geçirilen bir izni ifade eder. Kadın çalışanın ilk doğumunda altmış gün, ikinci doğumunda yüz yirmi gün ve sonraki her bir doğumunda yüz seksen gün süre ile izin hakkı mevcuttur. Ancak bu izin haftalık çalışma süresinin yarısı kadar bir izin hakkıdır. Şayet kadın çalışan çoğul doğum yaparsa ifade edilen sürelere otuz gün daha eklenerek izin hakkı süresi belirlenir.
Her bebek tam ve sağ doğmayabilir. Bebeğin engelli doğması halinde, yukarıda ifade edilen doğum öncesi ve sonrası sekiz haftalık izin süreleri aynıdır. Burada farklı olan izin süresi; doğum sonrası sekiz haftalık sürenin ardından kullanılacak ücretsiz izne ilişkindir. Engelli doğan bebeğin annesi bu hakkını üç yüz altmış gün olarak kullanabilir. Bir diğer ifade ile doğumla birlikte geçen sekiz haftalık sürenin ardından üç yüz altmış gün süresince haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz doğum izni hakkı mevcuttur.
Doğum izni kapsamında kullanılan süreler, İş Kanunun 74. Maddesinde ifade edildiği üzere kadın çalışanın sağlık durumu ve icra edilen işin mahiyetine göre artırılabilir. Gebelik, bebek ya da annenin durumunu göre gerekli görülmesi halinde doğum öncesi ve sonrası izin sürelerinde artırma yapılabilir. Bu artış için gerekli hukuki zemin oluşturulmalı ve bu zemin hekim raporu ile desteklenmelidir.
Doğum izni kapsamında kullanılan doğum sonrası sekiz haftalık süre ardından kadın çalışan eğer isterse altı aya kadar ücretsiz doğum izni kullanabilir. Doğum iznine ilişkin izah edilen bu durumlar genel bir açıklama niteliği taşımakta ve mevcut duruma göre daha detaylı bir analiz yapılarak hukuki süreç belirlenmelidir. Bu nedenle mevcut durumun sağlam temeller üzerine inşa edilerek hukuki zemine oturtulması için yetkin İş Hukuku avukatı ile birlikte hareket etmek elzemdir.
Doğum İzni Hesaplama
Doğum izni ne kadar, başlığında ifade edilen izinlerin bir bölümünün ücretli bir bölümününse ücretsiz olduğu ifade edildi. Doğum izni hesaplama hususunda genel bir izahat yapmak gerekirse; ücretli izin, işçinin çalışıyormuş gibi ücret almasıdır. Ücretsiz izinde ise işçi çalışmaz ancak çalışmadığı süreler için çalışıyor gibi ücret alamaz.
Doğum İzni Parası
Doğum izni parasının ne kadar olduğu veya doğum izninde alınan ücretlerin süreleri ile birlikte ne olduğu şu şekilde ifade edilebilir:
- Doğumdan önce: Çalışan sekiz haftalık ücretli izin hakkına sahiptir.
- Doğumdan sonra: Çalışan sekiz hafta boyunca ücretsiz izne ayrılabilir.
- Doğum süresince: Çalışan rutin kontroller için ücretsiz izin hakkına sahiptir.
- Doğum sonrası sekiz haftalık izinden sonra: Çalışan ilk doğumu için altmış, ikinci doğumu için yüz yirmi, üçüncü ve sonraki doğumları içinse yüz seksen gün boyunca haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin hakkına sahip olup doğum eğer çoğul doğum şeklindeyse ilave otuz gün kadar izin kullanabilir.
- Çocuğun engelli doğması: Çalışan, sekiz haftalık çalışma süresinin yarısı kadar üç yüz altmış gün izne sahiptir. Bu izin; doğum sonrası ilk sekiz hafta için ücretli sonraki üç yüz altmış gün içinse ücretlidir.
- Kesintisiz İzin: Doğum sonrası sekiz haftalık ücretli izinin kullanılmasıyla birlikte çalışan eğer talep ederse haftalık çalışma süresinin yarısı kadar izin hakkına sahiptir. Talep edildiği takdirde altı ay süreyle kesintisiz ücretsiz izne ayrılabilir.
Kadın çalışanın yarım çalışması halinde işvereninden alacağı ücret yar ücrettir. Geri kalan yarım kısım ise Sosyal Güvenlik Kurumundan alınır. Bu ödeneğin alınması içinse karşılanması gereken bazı şartlar bulunur. Bu şartlar şu şekildedir:
- Kadın çalışanın doğumdan önceki son üç senede en az altı yüz günlük süreyle işsizlik sigortası primini bildirmiş olmalı,
- Kadın işçinin haftalık çalışma süresinin yarısı kadar çalışmış olması gerekli,
- Doğum yapan çalışanın bebeği yaşıyor olmalı,
- İŞKUR başvurusunun usulünce yapılmış olması gereklidir.
İŞKUR başvurusu için sekiz haftalık sürenin ardından otuz günlük hak düşürücü süresi bulunur. Bu nedenle yapılacak başvurular için hak düşürücü süre göz önünde bulundurulmalıdır.
Söz konusu ödenekten faydalanan kimselerin asgari ücret üzerinden sigorta primleri yatmaya devam eder. Çalışanın standart ücreti hesaba katılmaksızın asgari ücret üzerinden hesaplanan yarım çalışma ödeneği herhangi bir vergi kesintisine tabi değildir.
Doğum İzni Kaç Ay?
Kadın işçilerin iş hayatında artan sayıları ile birlikte bu alanda yasa koyucu birtakım ayrıcalıklar tanımış ve toplumun temelini ve yarısını oluşturan kadınların iş hayatına katılımını teşvik etmek amacıyla bir dizi haklar tanımıştır. Doğum izni de kadın işçilere tanınan haklardan birisidir. Doğum izni süresi on altı haftadır. Bu sürenin sekiz haftası doğum öncesi, kalan sekiz haftası ise doğum sonrasına ilişkindir. Bir gebelik sürecinin kırk hafta olduğu düşünülür ve kaba bir hesap yapılırsa bu durumda gebeliğin 32. Haftası doğum izninin başladığı hafta olur.
Doğum izni kaç ay şeklinde ifade edilen sorulara yanıt olarak on altı hafta yani dört ay cevabı verilir. Ancak makalede izah edildiği için tekrara düşmemek adına harici durumlarda bu doğum izni süresinin daha uzun olabileceğini ve hangi hallerde ne kadar uzayabileceğini yeniden izah etmiyoruz.
Ücretsiz Doğum İzni
Doğum izni süresi sonrasında yani yasal ücretli iznin ardından kadın çalışanın isteği üzerine iki farklı şekilde ücretsiz izin uygulaması bulunur. Ücretsiz izin uygulamaları şu şekildedir:
Çocuğun yaşıyor olması kaydı ile kadın çalışanın ve üç yaşını tamamlamamış bir çocuğu evlat edinen eşlerden biri ya da evlat edinenin talebi üzerine on altı haftalık yasal ücretli iznin tamamlanmasından sonra;
- Birinci doğum için altmış gün,
- İkinci doğum için yüz yirmi gün,
- Üçüncü ve sonrası doğumlar için yüz seksen gün,
Sürelik haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretiz izin hakkına sahiptir. Doğum; ikiz, üçüz gibi çoğul doğum ise ifade edilen sürelerin her birine otuz gün eklenir.
Ücretsiz doğum iznine ilişkin bir diğer durum ise kadın çalışanın ve üç yaşını tamamlamamış bebeği evlatlık edinen kişinin talebi üzerinde on altı hafta süren yasal ücretli doğum izninin tamamlanması ile birlikte altı ay süre ile ücretsiz izin hakkına sahiptir. Kullanılacak altı aylık sürenin senelik ücretli izin hakkının belirlenmesinde dikkate alınmayacağını ifade etmek gerekir. İfade edilen iki farklı ücretsiz izin durumu bir arada uygulanamayacağı için bu noktada seçim hakkı kadın çalışana aittir.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 16.04.2012 tarihinde:
İsteği halinde kadın işçiye altı aya kadar ücretsiz doğum izni verilmesi zorunludur. Davacı kadın işçinin izin talebi kabul edilmediğine göre iş sözleşmesini haklı nedenle feshettiği ve iş sözleşmesini sona erdirdiği kabul edilerek kıdem tazminatının hüküm altına alınması gerektiğine karar vermiştir.
Öğretmen Doğum İzni
Doğum izni öğretmenlerde yani memurlarda 657 Sayılı Devlet Memurları Kanununun 140. Maddesinde düzenlenir. İlgili hükümde analık izni olarak ifade edilen izin birkaç küçük fark içerse dahi işçilerin analık izni ile aynı niteliktedir. Doğum öncesi ve doğum sonrası sekiz haftalık yasal süre öğretmenlerde yani memurlarda da geçerlidir. Çoğul gebelik veya erken doğumda da durum aynıdır. Bunun yanı sıra çocuğu engelli olan kadın öğretmene ya da memur olan eşine bir sene içinde parça parça ya da toptan kullanılmak üzere on günlük mazeret izni hakkı tanınır.
Doğum İzni Baba
Doğum izni baba için de tanınmış bir haktır. Bu izinden hem erkek memurlar hem de erkek işçiler istifade edebilir. Gerek Yargıtay kararlarında gerekse kanunlarda etraflıca düzenlenen bu izin 657’ye tabi devlet memurları için on gün olarak, özel sektörde çalışan işçiler içinse beş gün olarak ifade edilmiştir. Babalık izninde eşi doğum yapan erkeğin gerek eşi gerekse bebeği ile vakit geçirmesine imkan tanınır.
Memurların babalık izni 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 104.maddesinin “b” bendinde düzenlenmiş olup izin süresi on gün olarak tayin edilmiştir. Verilen izin ücretli izin olup memurun çalışıyor gibi ücret almasına olanak tanır. İşçilerde ise 2015 yılında İş Kanununa ek madde 2 düzenlemesi ile getirilen hükme bakılır. Hüküm gereği erkek işçilerin babalık izni beş gün olarak belirlenmiştir. Bunun yanı sıra Türk Silahlı Kuvvetleri İzin Yönetmeli uyarınca subay ve astsubay personeller için on güne kadar izin verilmesi mümkündür.
Doğum İzni Ne Zaman Başlar?
Doğum izni kadın çalışanın gebe kalması ile başlamaktadır. Gebeliğin olağan kontrolleri olduğu zamanlarda kadın çalışan yine izinlidir. Doktor tarafından ifade edilen tahmini doğum zamanından sekiz hafta önce başlayan ücretli doğum izni doğumun gerçekleşmesi ile sekiz hafta daha sürer. Doğum izninden yararlanmak için hazırlanması gereken doğum izni dilekçesi de oldukça önem taşır. İş Hukukundan doğan ihtilafların ispatlanması için oldukça pratik bir şekilde hazırlanan izin dilekçesi ispat açısından sağlıklı bir belgedir. Bu sayede kadın çalışan işverenine izin talebinde bulunduğunu ispat edemeyebilir.
Dilekçenin mevcut olayın değerlendirilmesi ile hazırlanması gerekir. Hazır olarak internetten indirilen ve düzenlenen dilekçeler çoğu zaman hak kaybı yaşanmasına neden olur. Bu nedenle doğum izni dilekçesinin bir İş Hukuku avukatı ile hazırlanması veya hazırlanmış izin dilekçesinin avukat nezaretinde düzenlenmesi faydalıdır.
Sonuç
Doğum izni kadın işçilere yasaca tanınmış önemli haklarındandır. Doğum izni doğumun gerçekleşmesine sekiz hafta kala başlar ve doğumla birlikte sekiz hafta sürer. Bu süre yasa tarafından ifade edilen ücretli izin süresidir. Çoğul gebelik ve engelli bebek doğumlarında ilave süreler söz konusudur. Tüm bu hususlar makale içinde ifade edilmiş olup sürecin sağlıklı bir şekilde yürütülmesi adına “genel” nitelikli makale bilgileri yeterli olmaz. Her olay kendi koşulları çerçevesinde değerlendirilmelidir. Bu nedenle İş Hukuku avukatından hukuki destek almak isabetli olur.
