İhtiyati Tedbir Nedir?
İhtiyati Tedbirin Şartları
İhtiyati tedbir kararının verilebilmesi için kanun, birtakım şartlar öne sürmüştür. Bu şartların gerçekleşmesi ile beraber tedbir kararı gündeme gelebilecektir. Bu şartlar hakkın elde edilmesini;
- Önemli ölçüde zorlaştıracağı,
- Tamamen ortadan kaldıracağı,
- Gecikmesi sakıncalara neden olacağı,
- Ciddi bir zararın meydana geleceği korkusu,
İhtiyati tedbir şartları olarak sıralanmıştır.
İhtiyati Tedbirin Özellikleri
Mahkeme tarafından, geçici olarak kişilere sağlanan hukuki korumanın birtakım özellikleri vardır. Bu özellikler, ihtiyati tedbir açısından da geçerli olmaktadır. Özellikleri inceleyecek olursak;
- Son hükmün yargı organları tarafından verilmesi,
- Tarafların ikisinin de talep edebilmesi,
- Kalıcı olmaması,
- Yapılan incelemenin hızlı olması,
- Mahkeme tarafından açıklanan ilgili kararların bağlayıcı olması,
- Kural olarak tam ispat değil de yaklaşık ispatın kullanılması,
- Hukuki dinlenilme hakkının tam bir şekilde uygulanması,
- Tedbirin, sadece uyuşmazlık çıkan konuda uygulama alanı bulması,
- Tedbir kararı talep eden ve hak kazanan kişinin, belirli bir sürede dava açması,
Tedbir kararlarının ve beraberinde tedbir kararının özellikleri olarak tezahür etmektedir.
İhtiyati Tedbir Talebi Nasıl Yapılır?
İhtiyati tedbir, hem dava öncesinde hem de dava sonrasında taraflar tarafından talep edilebilmektedir. Tedbir talebinin, talep edileceği makam ise farklılık göstermektedir. Buna göre eğer dava öncesinde talep edilmişse, esas hakkında görevli ve yetkili olan mahkemeden; dava sonrasında talep edilmişse de asıl davanın görüldüğü mahkemeden talep edilebilir. Tedbir konusunda talepte bulunmak isteyen taraf, bu talebini dilekçesinde belirterek ilgili mahkemeye sunmalıdır. Dilekçesinde ise bulunması gereken birkaç husus vardır. Kısaca bunlar, tedbirin sebep olduğu husus ve haklı olduğunu yaklaşık olarak ispat eden delillerdir. Yaklaşık olarak ispattan kasıt, tam olarak ispat edilmesinin değil sadece basit ve yeterli bir iddianın varlığıdır.
İhtiyati tedbirin yaklaşık olarak ispat edilmesi hususunda hakim, ortaya atılan iddianın doğru olduğunu kabul eder anca düşük bir ihtimalle de aksinin olabileceğini de unutmamaktadır. Tedbir kararının verilmesini talep edenden alınan tazminatta, bu düşük ihtimal göz önünde bulundurularak alınmaktadır. Talepte bulunanın haksız olma ihtimali her daim vardır ve buna karşı da Türk hukukunda alınan bir önlem bulunmaktadır.
İhtiyati Tedbir Kararı
İhtiyati tedbir işlemine hükmeden mahkemenin, ne çeşit bir tedbire karar vereceği kanunda sayılmıştır. Ancak unutulmamalıdır ki sayılan bu durumlar örnek yolu ile sayılmıştır. Bunlar çoğaltılabilir. Mahkemenin, tedbir konusunda öngörebileceği yollar;
- Mal veya hakkın koruma altına alınması,
- Mal veya hakkın yediemine tevdii edilmesi,
- Gerektiği durumlarda satılarak nakde çevrilmesi,
Benzeri şekilde, mevcut sorunu ortadan kaldıracak ve sorundan türemesi muhtemel zararı engelleyecek her türlü tedbire karar verebilmektedir. Unutulmamalıdır ki tedbir kararı, mevcut sorunu kati suretle ortadan kaldırmamaktadır. Yalnızca kişiye ve hakka yönelik geçici bir hukuki koruma sağlamaktadır.
İhtiyati tedbir kararı verildikten sonra mahkeme tarafından;
- Tedbir talep eden tarafın ve diğer tarafın; isimleri, soy isimleri, ikamet ettikleri yerler, talep eden kişinin TC kimlik numarası,
- Tedbir kararı verilirken dayanak olan deliller ve nedenler,
- Hangi konuda tedbirin verildiği ve bu tedbirin hangi tür tedbir olduğu,
- Tedbir talebinde bulunan tarafın teminat miktarı,
Teminat kararında yazacaktır. Çünkü mahkeme tarafından verilen tedbir kararı, bir gerekçeli karardır. Eğer ki tedbir talebi reddedilecek olursa, yüksek mahkemeye başvuru yolu açıktır. Yalnızca bir üst mahkeme olan istinafa kadar götürülebilmektedir ve istinafın vereceği karar kesin niteliktedir.
İhtiyati Tedbir Teminatı
İhtiyati tedbir kararında, talep edenden bir teminat alınmaktadır. Bunun sebebi ise aleyhinde tedbir kararı verilen tarafın, hak kaybı yaşamasıdır. Bu sebeple de eğer aleyhinde tedbir kararı verilen kişi sonrada haklı olduğunu ispatlarsa, bu alınan teminat onun zararlarını karşılamakta kullanılacaktır. Uygulamadan teminat miktarı, mevcut bedelin %10 veya %15 oranı tutarında olmaktadır. Ancak teminat, her durumda alınmamaktadır. Eğer ki tedbir talebinde bulunan taraf, iddiasını destekler nitelikte resmi belgeler ya da kesin delilleri mahkemeye sunarsa, mahkeme teminat yatırılmamasının gerekli olmadığından bahisle teminata hükmetmeyecektir.
İhtiyati tedbir kararı verilirken teminat alınması, aleyhinde tedbir kararı verilen ve ilgili diğer kişilerin haklarını koruma altına alacaktır. Aleyhinde tedbir talebine hükmedilen kişinin haksız olduğu durumlarda ise uzun süre boyunca teminatın tutulması, talepte bulunan kişinin hak kaybı yaşamasına neden olabilecektir. Bu durum, kanun koyucu tarafından düşünülerek düzenleme altına alınmıştır. İİK madde 392’de yatırılan teminatın, tedbir talebinde bulunan kişiye ne zaman geri iade edileceği düzenleme altına alınmıştır. Madde metni uyarınca, asıl hüküm kesinleştikten ya da tedbir kararının mahkeme tarafından kaldırılmasından sonraki 1 ay içerisinde eğer tazminat davası açılmazsa, yatırılan teminat geri iade edilecektir.
İhtiyati Tedbir Nasıl Uygulanır?
İhtiyati tedbir kararı talep eden ve talebi kabul edilen taraf, hükmün kurulmasından itibaren 1 hafta içerisinde kararın uygulanmasını istemek zorundadır. Kararın uygulanmasını talep ise, karara hükmeden yargı çevresinde bulunan ya da tedbirin konusunu oluşturan mal veya hakkın bulunduğu yer icra dairesidir. Eğer ki bu talepte bulunmaz ise kanunu süre olan 2 hafta içinde esas hakkında açılmış bir dava bulunsa dahi, tedbir kararı ortadan kalacak ve hükümsüz olacaktır. Hükmün kurulmasından sonraki 1 haftalık sürenin başlaması kararın verilmesi ile gerçekleşecektir. Tebligat kanunu hükümleri burada uygulama alanı bulmaz.
İhtiyati Tedbire Karşı İtiraz Nasıl Edilir?
İhtiyati tedbir kararına karşı itiraz mümkündür. Tedbir kararına itiraz konusunda birtakım hususlar bulunmaktadır. Buna göre;
- Kendisi dinlenilmeden hüküm kurulmuşsa,
- Tedbir kararının şartlarına uyulmamış, mahkemenin görev ve yetkisizliği mevcut ve teminata ilişkin hususların varlığında,
- Tedbir kararına yapılan itiraz, tedbirin uygulanmasını durdurmayacaktır,
- İtiraz için tanına süre, karardan itibaren 1 haftadır,
- Sadece aleyhine tedbir kararı kurulan kişi değil, hak kaybına uğrayan 3.kişiler de tedbir kararına itiraz edebilecektir.
- İtirazın yapılacağı mahkeme karara hükmeden mahkemedir,
- İtiraz hakkında kurulan hükme karşı kanun yolu açıktır. İstinaf incelemesinde karar kesinleşecektir. İtiraz kararına karşı yapılan kanun yolu esnasında da tedbir kararı uygulanmaya devam edecektir.
Bu belirtilen hususların, ihtiyati tedbir kararına itirazda oynadığı roller farklı olmakla birlikte yarattıkları etki, doğrudan itiraz üzerinedir. Size tavsiyemiz, itiraz konusunda alanında uzman bir avukattan yardım almanız yönünde olacaktır.
İhtiyati Tedbirin Kaldırılması
İhtiyati tedbir kararı sonrası hak kaybı yaşayan ya da aleyhinde tedbir kararı verilen kişi, mahkeme tarafından belirtilen miktardaki teminatı ödemek şartı ile mahkemenin tedbiri değiştirmesi ya da kaldırmasını sağlayabilmektedir. Teminatın tutarı ise bu durum göz önünde bulundurularak belirlenecektir. Ancak tedbirin değiştirilmesi ya da kaldırılması sadece teminat ödeme durumuna bağlı değildir. Mahkeme, durum ve şartların mevcut olmasından bahisle herhangi bir teminat ödenmeden de tedbir kararını kaldırabilir ya da değiştirebilir.
Sonuç
İhtiyati tedbir kurumu, Hukuk Muhakemeleri Kanunu içerisinde açıkça düzenlenmiştir. Tedbir kararı ile amaçlanan husus ise talep eden kişinin uğraması muhtemel hak kayıplarının önüne geçmektir. Tedbire hükmedilirken referans alınan bu saik ise bizlere, idare hukuku tarafından düzenlenen yürütmenin durdurulması kararını hatırlatmaktadır. Sadece idare hukuku içerisinde değil daha birçok farklı kanunda da ihtiyati tedbir kararı düzenleme alanı bulmuştur. Belirttiğimiz gibi kanunların amaçladığı ana düşünce hak kayıplarının yaşanmasını engellemektir. Diğer kanunlardan örnek verecek olursak; İİK, TMK ve diğer kanunlar. Ancak unutulmaması gereken en önemli husus ise Tedbir kararının HMK’da soyut bir şekilde ele alınarak düzenlenmiş olmasıdır. Bu açıdan hakime geniş takdir yetkileri verilmiştir.
