Müsadere Nedir? *2022
Müsadere Sistemi
Müsadere sistemi hukuki anlamda bir mala veya kazanca mahkeme kararıyla zorla el koyulmasını ifade eder. Bir mala veya kazanca el konulması için mal veya kazancın bir suçtan elde edilmesi veya bir suçta kullanılması gerekmektedir.
5237 Sayılı Türk Ceza Kanununda Müsadere Sistemi
5237 Sayılı Türk Ceza Kanununun “Yaptırımlar” başlıklı Üçüncü Kısmının, Birinci Bölümü olan “Cezalar” konusu altında bulunan 54. ve 56. maddelerinde Eşya ve Kazanç Müsadereleri hüküm altına alınmıştır.
Eşya Müsaderesi
Eşya müsaderesini gerektiren haller TCK 54. maddede şu şekilde hüküm altına alınmıştır:
- Bu sisteme mahkemece karar verilebilmesi için kasıtlı bir suç işlenmeli, işlenen bu kasıtlı suçta el koyma eşya kullanılmalı veya suçun işlenmesine tahsis edilmelidir ya da suçtan doğan bir eşya olması gerekmektedir.
- Suç işlemek amacıyla hazırlanan eşya kamu sağlığına, güvenliğine veya genel ahlaka zarar verecek bir şey ise, hazırlanan eşya suçta kullanılmamış olsa bile el konulmasına karar verilebilecektir.
- El koyma konusu eşya iyiniyetli üçüncü kişilere ait olmamalıdır.
- Bir mala el koyma kararı verilmiş ise el konulan mal üzerinde sınırlı ayni hakkı bulunan üçüncü kişinin iyi niyeti korunur.
- El konulmasına karar verilen eşya elden çıkarılmış, tüketilmiş veya el konulması herhangi bir şekilde imkansız hale gelmişse, bu eşyanın değer karşılığı olan paraya el konulur.
- Bir eşyaya el konulmasında hakime takdir hakkı tanınmıştır. Suçta kullanılan eşyaya el konulması halinde işlenen suça oranla daha ağır sonuçlar doğurabilmesi veya hakkaniyete aykırı olması halinde eşyaya el konulmamasına karar verilebilir.
- Suçta kullanılmamış olsa bile üretimi, kullanılması, bulundurulması, taşınması veya alım-satımı suç oluşturması halinde eşyaya el konulacaktır
- Bir şeyin sadece bir kısmına el konulması gerekiyor ise ve el konulacak kısmı şeye zarar vermeden ayırmak mümkünse kısmen el koymak mümkündür.
- Bir mala birden fazla kişi paydaşsa, sadece suça karışan kişinin payına el konulur
Kazanç Müsaderesi
Kazanç müsaderesi ise TCK 55. maddede şu şekilde hüküm altına alınmıştır:
- Bu sisteme, suçun işlenmesinden elde edilen, suç konusunu oluşturan, suçun işlenmesini sağlayan ekonomik kazançlar dahil edilir. Maddi menfaat suç mağduruna iade edilirse el konulamaz.
- El koymaya konu olan eşyaya, maddi menfaatlere el konulamaz ya da ilgili merciiye teslim edilemezse bunların karşılığını oluşturan değerlere el konulur.
- İyi niyet korunur.
Anayasada Müsadere Sistemi
Müsadere sistemine Anayasada da bir düzenleme getirilmiştir. Buna göre genel müsadere yasaklanmıştır. Bu sistem, suç işleyen kişinin tüm malvarlığına mahkeme kararıyla el konulması anlamına gelmektedir. Bu el koyma sisteminde suç işleyen kişinin tüm menkul ve gayrimenkulleri devletin uhdesine geçmektedir. Bu sisteminin yasak olduğuna dair hüküm Anayasanın 38. maddesinde düzenlenmiştir.
Anayasa’nın 38. maddesinde “Suç ve Cezalara İlişkin Esaslar” başlığı altında düzenlenen hükümler şunlardır:
- Fiil işlendiği sırada suç olmayan bir fiilden dolayı kimseye ceza verilemez, işlenen fiil suç olarak tanımlanmış ise o sırada kanunda yazan cezadan fazlasına hükmedilemez.
- Suç ve ceza zamanaşımı söz konusuysa yine yürürlükte kanun esas alınacaktır.
- Ceza ve güvenlik tedbirleri yalnızca kanunla konulabilir.
- Suçluluğu sabit olmayan kimse suçlu değildir.
- Hiç kimse kendi veya kanunda belirtilen yakınları aleyhinde beyanda bulunmaya, delil sunmaya zorunda bırakılamaz.
- Kanuna aykırı bir şekilde elde edilen deliller geçersizdir, hükme esas alınamaz.
- Ceza sorumluluğu kişiseldir. Bir kişinin işlediği suçtan dolayı bir yakını veya bir başkası cezalandırılamaz.
- Sözleşmeden doğan bir yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde hapis cezası verilemez.
- Ölüm cezası (idam cezası) verilemez.
- Genel müsadere cezası verilemez.
- İdarinin uyguladığı müeyyideler kişinin hürriyetini kısıtlayamaz. Silahlı kuvvetlerin iç düzeni istisnadır.
- Vatandaş sadece Uluslararası Ceza Divanına taraf olmanın gerektirdiği ölçüde iade edilebilir. Aksi takdirde vatandaşın suç sebebiyle yabancı bir ülkeye iadesi mümkün değildir.
Müsadere Sistemi Nedir?
Müsadere sistemi ceza değil bir tür güvenlik tedbiridir. Güvenlik tedbiri olan el koymanın uygulanabilmesi için sanığın kusurlu olmasına gerek yoktur. Güvenlik tedbirleri yalnızca kanunla düzenlenebilir. Güvenlik tedbirinin amacı bir suçun tehlikesine karşın toplumu ve kamuyu korumaktır. Güvenlik tedbirleri hem gerçek hem de tüzel kişilere uygulanabilmektedir. Belli hakları hakları kullanmaktan yoksun bırakılma şeklinde de güvenlik tedbirleri uygulanabilmektedir.
Güvenlik Tedbirinin Uygulanabilmesi için:
- Kasten işlenen bir suç olmalıdır.
- Kanunda yazılı tedbirlerden uygulanmalıdır.
- Mahkemece karar verilmelidir.
Bu sistemde el konulacak eşya veya kazancın suç ile bağlantılı olması yeterlidir. Bazı hallerde suç işlenmesinde kullanılmamış olsa bile üretimi, bulundurulması, kullanılması, taşınması vs. suç olan eşyalara da el konulabilecektir.
Osmanlıda Müsadere Sistemi
Müsadere sistemi Osmanlı Devleti döneminde uygulanmaya başlamıştır. Bu sistemin uygulanma amacı haksız kazanç sağlayarak, rüşvet alarak veya hukuka aykırı herhangi bir şekilde zenginleşen görevlilerin mal varlığına el koyarak haksız kazancın önüne geçmektir. Sadece kamu görevlilerinin değil hazine açıklarının kapatılması için sivillerin de mallarına el konulabilmekteydi. Ama asıl amaç devlet gelirlerinin memurlarca azaltılmasının önüne geçilmesiydi. Bir süre sonra sadece haksız kazançla zenginleşen memurların değil aynı zamanda ölen veya idam edilen memurların da tüm malvarlıklarına el konulmaya başlanmıştır.
Ölen veya idam edilen memurların malvarlıklarına el konulması bu sistemden öncelikle kaldırılmıştır. Fatih Sultan Mehmet Döneminde kurulan bu sistem Tanzimat Fermanıyla tamamen ortadan kalkmıştır.
Sonuç
Müsadere sisteminin amacı işlenen bir suçtan menfaat elde edilmesinin önüne geçilmesidir. Yine bu sistem ile suçta kullanılan eşyaya da el konulabilmektedir. Eşyalara el konulurken iyi niyetli üçüncü kişilerin mülkiyet ve sınırlı ayni hakları korunmaktadır. Bir eşyaya ya da kazana müsadere sistemine göre el konulabilmesi için öncelikle kasten işlenen bir suç söz konusu olmalıdır. Failinin burada kusurunun bulunup bulunmadığı bir önem arz etmemektedir. Daha sonra suçu işlenirken kullanılan, suç işlendikten sonra ortaya çıkan, suç işlenmesine tahsis edilen bir eşya bulunmalı, bu eşya iyiniyetli üçüncü kişilere ait olmamalıdır ya da suçun işlenmesi sonucunda doğan bir kazanç mevcut olmalıdır.
Kanunlar ve güvenlik tedbirleri yalnızca kanunla konulabilir. Güvenlik tedbirine hükmedilebilmesi için de muhakkak kanununda hüküm altına alınmış olmalıdır. Müsadere sistemi ile cezaya değil, güvenlik tedbirine hükmedilir. El konulan mallar devletin himayesine girer. Güvenlik tedbiri uygulanabilmesi içinse soruşturma aşamasında Cumhuriyet Savcısının, kovuşturma evresinde ise hakimin kararı gerekir. Kanunda sayılan güvenlik tedbirlerinden başkacasına hükmedilemez. Taşınmaz mallara el konulması yalnızca mahkeme kararıyla mümkündür. Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde dahi taşınmaz mallara el konulmasına Cumhuriyet Savcısı tarafından karar verilemeyecektir.
Eşya ve kazanç müsaderesi hukukumuzda mümkünken, genel müsadere cezası verilemeyeceği hukukumuzda normlar hiyerarşisinde en üstünde olan Anayasada hüküm altına alınmıştır. Anayasaya aykırı bir kanun düzenlenemeyeceğinden genel müsaderenin önü tamamen kesilmiştir.
