İş Arama İzni

İş arama izni mevcut işinden ayrılmadan önce işçinin sahip olduğu önemli haklardandır. İş arama izni, bilhassa 4857 sayılı İş Kanunu ve sair mevzuatta hüküm altına alınmıştır. İşçinin, ihbar süresi kapsamında, kendisi için bir yeni iş bulabilmesi adına iki saat süre ile iş arama iznini haizdir. Bilindiği üzere işçi; haklı nedenle fesih ve süreli fesih olmak üzere iki farklı yol ile işinden çıkarılabilir veya ayrılabilir. Söz konusu hallerden süreli fesih yoluna gidildiği takdirde işçi, ihbar süresi içirişinde iş arama iznine sahip olup kendisi için yeni bir iş arar.

İş arama izninin, ihbar süresi kapsamında kullanılan izin hakkı olması nedeniyle ihbar süresinin de ifade edilmesi, iznin anlaşılması için isabetli olacaktır. İşçi, işinden ayrılmak istediği veya işverence işten çıkarılmak istendiği takdirde geçerli sebebe dayanarak iş akdinin feshi gerçekleştirilir ve işçinin mevcut işyerinde çalıştığı kıdem göre belirli bir süre öncesinde bu durumu muhatabına bildirilir. Buna ihbar süresi denir ve bu süreler şu şekildedir:

• İşçinin altı aydan daha az kıdeme sahip olması halinde 2 haftalık ihbar süresi,
• İşçinin altı ay ile bir buçuk yıl arasında kıdeme sahip olması halinde 4 haftalık ihbar süresi,
• İşçinin bir buçuk yıl ile üç yıl arasında kıdeme sahip olması halinde 6 haftalık ihbar süresi,
• İşçinin üç yıldan daha fazla kıdeme sahip olması halinde sekiz 8 ihbar süresi,

Söz konusudur. İş arama izni de bu süreler dahilinde kullanılır. İznin nasıl kullanılacağı, izne ilişkin merak edilen hususlar arasındadır. İşbu izin, günde asgari iki saat olmak üzere, yukarıda ifade edilen ihbar sürelerinin her günü için kullanılabilir. Bununla birlikte, iznin toplu kullanılması da mümkündür. İznin toplu kullanılması durumunda:

• Günlük çalışma aynen devam eder ve izin ihbar süresinden hemen önce kullanılır.
• İzin işçi tarafından talep edilebilir. İşveren bu talebe müspet yanıt vermek durumundadır.
• İhbar süresinin tamamlanmasıyla birlikte iş akdi sona erer.
• İzinde geçen süre için de ücret alınır.

Toplu izin kullanma talebinin feshi ihbarı ile beraber bildirilmesi gerekir. Şayet mühim veya mücbir bir sebep söz konusu ise bir sonraki gün de bildirimde bulunulabilir. Bildirimin vaktinde yapılmaması, iznin toplu kullanılabilme imkanını izale eder. İznin günlük kullanılması halinde, izin işçinin talebine bırakılmış değildir. Dolayısıyla işçinin izin talebi olmasa dahi işverenin izni kullandırması gerekir. Fakat iş arama izni dilekçesinin işverene ibraz edilmesiyle işçinin talepte bulunması daha sağlıklı sonuçlar verir.

İş Arama İzni Hesaplama

İş arama izni hesaplama, mevcut işinden ayrılma arifesinde bulunan işçilerce araştırılan hususlardandır. Bir üst paragrafta, ihbar sürelerinde günlük asgari iki saat süre ile iş arama izninin söz konusu olduğunu izah ettik. İşbu izin hesaplanırken işçinin kıdemi referans alınır. İzin günlük kullanılacaksa;

• İşçinin altı aydan daha az kıdeme sahip olması halinde en az 28 saat izne,
• İşçinin altı ay ile bir buçuk yıl arasında kıdeme sahip olması halinde en az 56 saat izne,
• İşçinin bir buçuk yıl ile üç yıl arasında kıdeme sahip olması halinde en az 84 saat izne,
• İşçinin üç yılın üzerinde kıdeme sahip olması halinde ise 112 saat izne,

Sahip olur.

Söz konusu sürelerden çalışma günü dışında kalanlar için hesaplanan 2’şer saatler çıkarılır. Zira tatil günlerinde iş arama izni söz konusu değildir. Bir diğer ifade ile, somut durumun koşullarına göre hesaplama yapmak en doğru yaklaşımdır. Bu itibarla, iş hukuku avukatı ile iletişim kurmak ve hukuk yardımı almak, hak ve zaman kaybı yaşamamak noktasında isabetli olacaktır. İznin toplu kullanılması halinde ise – günlük 8 saat çalışan işçiler için –

• İşçinin altı aydan daha az kıdeme sahip olması halinde 4 gün,
• İşçinin altı ay ile bir buçuk yıl arasında kıdeme sahip olması halinde 7 gün,
• İşçinin bir buçuk yıl ile üç yıl arasında kıdeme sahip olması halinde 12 gün,
• İşçinin üç yılın üzerinde kıdeme sahip olması halinde ise 16 gün,

İzin hakkı bulunur. İznin ne zaman kullanılacağı ise işverence belirlenir. İşveren, iznin hangi saat aralığında kullanılacağını tespit eder. İznin toplu kullanılması halinde ise iş arama izninin ihbar süresinin sonuna denk getirilmesi gerekir. İşveren, iznin hangi saat aralığında kullanılacağını belirlerken dürüstlük kurallarına muhalefet etmemekle yükümlüdür. Aksi takdirde, söz gelimi işçinin iş araması için mümkün olmayan bir zaman aralığı belirlenmesi, iznin kullanılmamış olduğu sonucunu doğurur.

İhbar Süresinde İş Arama İzni

İhbar süresinde iş arama izninden yararlanmak için belirli şartların karşılanması gerekir. Bu şartlar şu şekilde ifade edilebilir:

• Geçerli bir iş akdi bulunmalıdır.
• Usulüne uygun fesih ihbarı yapılmış olmalıdır.
• İznin kullanılması ve kullanılacak saatlerin belirlenmesinde dürüstlük kurallarına uygun davranılmalıdır.
• İşçi ve işveren arasındaki iş sözleşmesinin haklı sebebe değil geçerli sebebe dayanması gerekir. Dolayısıyla fesih ihbar süresi söz konusu olmalıdır.

İş arama izni İş Kanunu’na tabi olmayan, Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenen hizmet sözleşmesi kapsamında çalışanlar için de söz konusudur. İşçinin işten çıkarılması, işinden istifa etmesi gibi haller -süreli fesih yapılmış olması kaydıyla- iznin kullanılmasında belirleyici değildir. Ancak haklı nedenle fesih halinde işbu izin kullanılmaz.

Gemi adamlarının hak ve yükümlülükleri 854 sayılı Deniz İş Kanunu hükümleri çerçevesinde şekillenir. Gazete çalışanları ise 5953 Sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun hükümleri çerçevesinde hak ve yükümlülüklere sahiptir.

Deniz çalışanları ve gazeteciler, 4857 sayılı İş Kanunu’nda bulunan iş arama izni hükümlerinden yararlanamaz. Ancak söz konusu çalışanlar; TBK md.421/2 hükmü gereğince, hizmet sözleşmelerinin feshedilmesi durumunda fesih ihbar süresi dahilinde günlük en az iki saat iş arama iznini haizdir.

TBK Madde 421- İşveren, işçiye her hafta, kural olarak pazar günü veya durum ve koşullar buna imkân vermezse, bir tam çalışma günü tatil vermekle yükümlüdür. İşveren, belirsiz süreli hizmet sözleşmesinin feshi hâlinde, bildirim süresi içinde işçiye ücretinde bir kesinti olmaksızın, günde iki saat iş arama izni vermekle yükümlüdür. İzin saatlerinin ve günlerinin belirlenmesinde, işyerinin ve işçinin haklı menfaatleri göz önünde tutulur.

Yeni İş Arama İzni

Yeni iş arama iznine ilişkin; izin süresi, toplu kullanımı ve hesaplanması başta olmak üzere merak edilen önemli hususları ifade etmiş bulunmaktayız. Peki, iznin kullandırılmaması yahut eksik kullandırılması halinde işçi ve işveren için nasıl sonuç doğar? İşveren bir yeni iş araması için işçiye izin hakkını kullandırmaz ya da eksik kullandırırsa, İş Kanunu md.27 gereğince bu süre için ücret ödemek durumundadır.

İşverenin, iş arama süresi içinde işçiyi çalıştırması halinde işçi, izin kullanarak alacağı ücrete ek olarak çalıştığı süre için de ücretini %100 zamlı alır ki bu ücret iş arama izni ücretidir. İznin işverence kullandırılmaması veya tam kullanılmasına mâni olunması halinde işçinin haklı nedenle fesih imkânı bulunur. Zira bu tür bir durumda işveren, iş akdine ve kanuna muhalefet ederek işçinin hakkını gasp etmektedir. Yargıtay, iş arama izninin kullanılmasına mâni olunmasını haklı sebeple fesih gerekçesi kabul etmektedir.

İş Arama İzni Kaç Saat?

İş arama süresi, işverenlerin bu hususa gerekli hassasiyeti göstermemesi nedeniyle işçi işveren uyuşmazlıklarına konu olur. İş Kanunu md.27’de tanzim edilen iş arama izni, süre açısından 2 saat olarak düzenlenmiştir. Söz konusu süre asgari olup daha altında olması mümkün değildir. Bu bakımdan, iş arama süresinin işçi lehine artırılması mümkündür.

Sonuç

İş arama izni, işinden ayrılmadan evvel işçilere tanınan haklardan biri olup 4857 sayılı İş Kanunu ile düzenleme altına alınmıştır. İşçinin kıdemine göre belirlenen ihbar süresi dahilinde, günlük en az 2 saat süre ile kullanılan iş arama izni, süreli fesih halinde mümkündür. Toplu olarak da kullanılabilen iş arama izninin işverence kullandırılmaması veya eksik kullandırılması halinde, söz konusu süre için %100 zamlı ücret ödemek durumunda kalır.