Manevi Tazminat

Manevi tazminat kişinin manevi yönden zarar gördüğü durumlarda bu zarara sebebiyet veren kişiden mahkeme aracılığıyla talep ettiği bir tazminat davası türüdür. Manevi tazminata hak kazanabilmek için tazminat talep eden uhdesinde maddi bir zarar doğmuş olmasına gerek yoktur. Tazminata konu olay neticesinde kişinin elem, kedere düşmesi, üzüntü duyması veya kişinin insan olmaktan kaynaklanan kişilik haklarına zarar gelmesi hallerinden birinin gerçekleşmesi durumunda manevi tazminat istenebilecektir. Manevi tazminat maddi olgulardan çok manevi zararlara dayanmaktadır. Kişinin bir olay karşısında yaşamış olduğu psikolojik çöküntü esas alınır.

Manevi Tazminat Davası

Manevi tazminat hakkının doğmasıyla işbu tazminatın tespitinin yapılması ve haksız fiil sahibinden tahsil edilmesi amacıyla görevli ve yetkili mahkemeye manevi tazminat talepli yazılı bir dilekçeyle hak sahibi veya vekalet vereceği avukat aracılığıyla başvuru yapılır. Yapılan bu başvuruya manevi tazminat davası denir.

Manevi tazminat davasının açılabileceği haller şunlardır:

1. Haksız fiillerin yaratmış olduğu elem ve keder, üzüntü,
2. Kişinin bir suça maruz kalması,
3. Sözleşmeye aykırı davranılması,
4. Aldatılan eşin boşanma davası ile tazminat talep etmesi,
5. Bir eserin telif haklarını elinde bulunduran kişiye karşı işlenen suçta,
6. İş kazası neticesinde uzuv kaybı, güç kaybı, vücut bütünlüğünün bozulması, hastanede tedavi süresince çekilen acılar sebebiyle,
7. Bir ameliyat, ilaç tedavisi vb. doktor müdahalesini gerektiren durumlarda doktorun yanlış tedavi uygulaması
8. Kişinin şahsına, kişilik haklarına yönelik bir saldırı olması (hakaret, iftira vs.)
9. Kişinin etnik kökeni, siyasi görüşü veya dini inancı nedeniyle sözlü saldırıya uğraması vb. durumlarda manevi tazminat hak kazanılabilir.

Trafik Kazası Manevi Tazminat Nedir?

Trafik kazası sonucu sakat kalan, hastanede tedavi gören, kısaca daha az kusurlu veya kusursuz mağdur olan taraf çekmiş olduğu acılar karşılığında kazaya karışan ve kusurlu olan kişiden tazminat talep edebilecektir. Bu tazminatın hesaplanmasında olayın oluş şekli, tarafların kusurları, doğan zararlar dikkate alınmalıdır. Trafik kazası tazminat davaları kapsamında tazminat talebinin kabulü veya reddi mahkemenin takdirinde olup hakkaniyet uygun bir karar verilmelidir. Mahkeme tarafından verilen karara karşı istinaf yargı yolu açıktır.

Manevi Tazminat Harç Miktarı Nedir?

Manevi tazminat talepli davalarda maktu harç değil, nispi harç alınmaktadır. Kısaca maktu ve nispi harcın tanımına değinmekte fayda olacaktır.

Maktu Harç

Maktu harçların konusu para ile değerlendirilmemektedir. Maktu harç miktarları her yıl ilgili tarifelerde belirtilmektedir. Nispi harç talep edilmeyen tüm davalarda maktu harç söz konusu olmaktadır. Maktu harçlardan biri başvurma harcıdır. Başvurma harcı alındığı bazı durumlar; dava açma, davaya müdahil olmak, ihtiyati tebdir vs.

2022 yılı Yargı Harçları 1 Sayılı Tarifeye göre bazı maktu harç miktarları şunlardır:

• Sulh Mahkemelerinde 37,00. TL
• Asliye Mahkemelerinde 80,70. TL
• Belli bir değer bulunmayan davalarda celse harcı ise 45,40. TL’ dir.

Nispi Harç

Nispi harç dava değeri üzerinden alınan harçtır. Konusu belirli bir değerle ölçülebilen davalarda söz konusu olmaktadır. Davada talep edilen maddi değer arttıkça ödenecek harç miktarı da artmaktadır. Manevi tazminat talepli davalarda nispi harç söz konusudur. 100.000,00. TL değerinde tazminat talep edilmesi halinde ödenecek harç bu miktar üzerinden hesaplanacaktır.

Örnek verecek olur isek; Konusu maddi edim içeren ve belirli bir değere sahip davalarda esasa ilişkin karar verilecekse, karar harcı davanın maddi değerinin binde 68,31′ idir.

Manevi Tazminat Zamanaşımı

Manevi tazminat davalarında belirli bir zamanaşımı süresinden bahsetmek mümkün değildir. Tazminat davaları birden çok sebebe dayanılarak açılabileceği için tazminat sebebi zamanaşımının belirlenmesinde belirleyici olacaktır. Tazminat davalarında zamanaşımı sürelerine örnek verecek olursak;

• Uğranılan haksız fiil sebebiyle manevi bir tazminat talep edilecekse, tazminat talebinin zamanaşımına uğrayacağı süre haksız fiil sorumluluğunun zamanaşımı süresidir. Haksız fiillerde zamanaşımı süresi; zarar gören kişinin zararı ve zarar veren kişiyi öğrenmesinden itibaren iki yıl, herhalde ise on yıldır. Zararın ve zarar veren kişinin öğrenilmesi on yıldan fazla zaman alırsa tazminat talep edilebilmesi mümkün olmayacaktır.
• Borçlar Kanununun 146. maddesine göre aksi diğer kanunlarda belirtilmediği sürece genel zamanaşımı süresi on yıldır.
• Boşanma davalarında tazminat talep edilebilecek süre boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren bir yıldır.
• İşlenen bir suçtan dolayı elem, keder ve üzüntü duyulmuş buna binaen tazminat talep edilecekse; tazminatın zamanaşımı süresi, işlenen suçun dava zamanaşımı süresine eşit olacaktır.

Manevi Tazminat Davasında Taraflar Kimlerdir?

Manevi tazminat davasında taraflar, tazminat isteminin dayanağına göre değişmektedir. Haksız fiilden kaynaklanan tazminat davalarında tazminat alacaklısı haksız fiile maruz kalan, tazminat sorumlusu ise haksız fiili işleyendir. Boşanma sebebiyle talep edilen tazminatlarda talep eden kusursuz ya da kusuru diğer eşten daha az olan eştir. İşlenen bir suç nedeniyle ceza davası temelli tazminat taleplerinde alacaklı mağdur, borçlu ise hükümlü olacaktır.

Manevi Tazminat Davalarında Görevli ve Yetkili Mahkeme

Manevi tazminat davası birden çok hukuki ve cezai sebebe bağlı olarak açılabileceği için bu davaların açılabileceği tek görevli ve yetkili mahkemeden bahsetmek mümkün değildir.

Hukuk davalarından kaynaklanan tazminat davalarında yetkili mahkemeler şunlardır:

• 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 6. maddesinde genel yetkili mahkemelerin tanımı yapılmıştır. Buna göre davalı gerçek veya tüzel kişiyse genel yetkili mahkeme davalının yerleşim yeri mahkemesidir.
• Davalının birden fazla olduğu durumlar aynı kanunun 7. maddesinde ele alınmıştır. Tazminat talep edilebilecek kişiler birden fazlaysa bunlardan birinin yerleşim yeri mahkemesinde dava açılabilecektir. Tüm davalılar için ortak bir yerin bulunması halinde dava ortak yerde açılmalıdır. Aksi durum dürüstlük kuralına aykırılık teşkil edecektir.
• HMK 8. maddede ise davalının Türkiye’de yerleşim yerinin olmaması haline binaen düzenleme yapılmıştır. Davalının mutad meskeninin bulunduğu mahkeme genel yetkili mahkeme kabul edilmiştir.
• Taşınmaza ilişkin bir dava söz konusuysa dava, taşınmazın bulunduğu yer mahkemesinde görülecektir.
• Sözleşmeden kaynaklanan davalarda genel yetkili mahkeme, sözleşmenin ifa edileceği yer mahkemesidir.
• Mirastan kaynaklanan davalarda murisin yerleşim yeri mahkemesidir.
• Haksız fiillerden kaynaklanan davalarda mahkeme seçimlik yetki tanımıştır. Haksız fiillerde yetkili mahkemeler şunlardır; Haksız fiilin işlendiği yer mahkemesi, zararın meydana geldiği yer mahkemesi, zarar gelme ihtimalinin bulunduğu yer mahkemesi ve son olarak davacının yerleşim yeri mahkemesidir.
• HMK 5. maddesiyle kesin yetkinin olmadığı hallere de atıf yapmış, diğer maddelerde veya kanunlarda yapılan düzenlemeler genel yetkili mahkemelerden ayrık tutulmuştur.

Manevi Tazminat Nasıl Hesaplanır?

Manevi tazminat talebi görevli ve yetkili mahkemece incelenip davacının talebinin kabulü, davacının talebinden daha azı veya talebin reddine karar verilecektir. Hakim tarafından tazminat hususunda inceleme yapılırken göz önünde tutulması gereken unsurlar vardır.

Tazminat hesaplanırken dikkat edilmesi gerekenler:

• Haksız fiildeki haksızlık oranı,
• Zarar görenin kusuru,
• Tazminat yükümlüsünün maddi durumu,
• Tazminat doğuran olayın dış dünyada yaptığı değişiklik,
• Zararın boyutu vb.

Yukarıda sayılan unsurlar da dikkate alınarak hakim tarafından yapılan araştırma, tespit neticesinde tazminatın miktarına karar  verilecektir. Mahkeme bu kararı verirken hakkaniyete uygun davranmalıdır. Davacının talebinden fazlasına karar verilebilmesi mümkün değildir.

Sonuç

Manevi tazminat hukuki alana giren bir konu, olay neticesinde kişinin duyduğu elem, keder ve üzüntü sebebiyle uğramış olduğu manevi zararın bir miktar para ile telafi edilmesidir. Manevi tazminat talebi kişilik haklarına saldırı olması halinde de talep edilebilecektir. Kişilik haklarına saldırı reel hayatta olabileceği gibi sosyal medyada aracılığıyla da yapılabilmektedir. Sosyal medya üzerinden hakarete, kişilik hakları saldırıya uğrayan kişi Cumhuriyet Savcılığına başvurarak şikayette bulunabilir. Bu ceza şikayetine binaen manevi tazminat istemi de pek mümkündür. Manevi tazminat talepleri görevli ve yetkili mahkemece incelenecek ve bu hususta karar verilecektir. Dava sürecinin alanında uzman bir avukat aracılığıyla takip edilmesi oldukça fayda sağlayacaktır.