Aile Konutu Şerhi

Aile konutu şerhi nedir? Aile konutu şerhi nasıl yapılır? Aile konutu şerhi aile yaşamının sürdürüldüğü konut üzerinde tapuya sahip olmayan eşe verilmiş önemli bir haktır. Aile konutunun zarar görmesi genelde kadın eş ve çocukların zarar görmesine neden olmakla birlikte eşler arasında -özellikle çekişmeli boşanma halinde- oturulan eve dair çıkması muhtemel anlaşmazlıkların oluşturabileceği zararı büyük oranda azaltmaya yarayan Medeni Hukuk kavramıdır.

Aile konutu şerhi TMK MADDE 194’te “Aile konutu olarak özgülenen taşınmaz malın maliki olmayan eş, tapu kütüğüne konutla ilgili gerekli şerhin verilmesini tapu müdürlüğünden isteyebilir.” şeklinde düzenlenmiştir. Aile konutu şerhi, malik olmayan eşin rızası olmaksızın taşınmaz üzerinde bulunan tasarruf yetkilerinin sınırlanmasını engellemeye yönelik bir araçtır. Örneğin aile konutu şerhi bulunan bir taşınmaz üzerinde eşlerden birisinin diğerinin rızası olmadan satma, kiralama gibi işlemler yapması halinde rızası bulunmayan eş hakim müdahalesi talep edebilecektir. (Aile konutuna dair yapılan kira sözleşmesinde yalnızca eşlerden birisi taraf ise, diğer eş kiralayana yapacağı bildirimle kira sözleşmesine taraf haline gelebilir.)

Aile konutu şerhi açıklayıcı nitelikte bir işlem olup üçüncü kişiler açısından ilgili gayrimenkulün aile konutu olduğu noktasında öngörülebilirlik sağlar.

Aile Konutu Şerhi Nasıl Konulur?

Aile konutu şerhi nasıl konulur? Aile Konutu, eşlerin yaşamlarını sürdürmek üzere oturmak niyetiyle birlikte seçtikleri, herkesçe bilinen, belirlenebilen, barınma ihtiyacını karşılayan, aileyi bir arada ve birlikte tutan, ekonomik değerle birlikte manevi değeri de bulunan, dolayısıyla aile konutu niteliği taşıyan bir gayrimenkuldür.

Bu gayrimenkul üzerinde aile konutu şerhi koydurmak için eşlerden birisinin gayrimenkulün aile konutu olduğu gösteren bir belge (muhtardan ya da apartman yönetiminden temin edilebilir) ve evlilik cüzdanı ile  Tapu ve Kadastro Müdürlüğüne  başvurması  gerekli ve yeterlidir.

Aile Konutu Şerhi Koydurmak İçin Gerekli Belgeler Nelerdir?

Aile konutu şerhi koydurmak için gerekli belgeler şunlardır:

• Şerh talebini içeren dilekçe
• Evlilik cüzdanı
• Vukuatlı nüfus kayıt örneği
• Başvuran tarafa ait T.C. kimlik numarasının bulunduğu nüfus cüzdanı
• Söz konusu meskenin aile konutu olduğunu gösteren muhtarlıktan alınacak belge

Aile Konutunun Niteliği

Aile Konutu, evli eşlerin hayatlarını devam ettirmek üzere oturmak maksadıyla beraber tercih ettikleri, herkes tarafından bilinen, belirlenebilen, barınma ihtiyacını karşılayan, çekirdek aileyi bir arada ve birlikte tutan, ekonomik değerle birlikte manevi değeri de olan taşınmazdır. Bir taşınmazın aile konutu vasfını taşıyor olması için evlilik birliğinin devamı ve eşlerin o taşınmazda sürekli oturma iradesinin varlığı gereklidir. Buradan hareketle evli olmayan partnerlerin birlikte yaşadığı ya da yazlık niteliği taşıyan konutlar aile konutu sayılamayacaktır.

Özetle aile konutunun niteliklerini sıralamak gerekirse:

• Eşlerin tüm yaşam faaliyetlerinin gerçekleştiği ,
• Acı, tatlı günlerinin yaşandığı,
• Yaşamsal faaliyetlerinin yoğunlaştığı,
• Müşterek yaşamlarına tahsis edilen,
• Tek bir gayrimenkulde iki tarafın da yaşam hakkını güvence altına alan,
• Fiilen kullanılan,
• Ailenin barınmasına tahsis edilmiş

olması gerekmektedir.

Aile Konutu Şerhini Kimler Koydurabilir?

Aile konutu şerhi aile konutu olarak özgülenen gayrimenkulde yaşamını sürdüren ancak gayrimenkulün maliki olmayan eş tarafından koydurulabilecektir.

Aile Konutu Niteliğinin Hukuki Koruma Süresi

Aile konutu niteliğinin hukuki koruma süresi, bir gayrimenkulün aile konutu olma niteliği aile birliğinin kurulması ve gayrimenkulün aileye özgülenmesiyle başlar, aile konutu olma niteliğinin sona ermesiyle sonlanır. Bu koruma ailenin başka bir gayrimenkule taşınmasıyla sonlanabileceği gibi çiftin anlaşmalı bir şekilde bu gayrimenkulü aile konutu olma vasfı taşımadığına karar vermeleriyle de sonlanabilir. Evliliğin son bulmasında  (boşanma, iptal veya ölümle) olduğu gibi konutun yok olması halinde de bu korumanın yok olduğunu söyleyebiliriz.

Aile Konutu Şerhi Nasıl Kaldırılır?

Aile konutu şerhi kaldırılabilmesi için “aile konutu şerhi terkini davası” açılması gereklidir.  Bu davada iki argümanın ispatı gerekli ve yeterlidir:

1. İlgili gayrimenkulün aile konutu niteliğine hiç sahip olmadığının ispatı
2. Aile konutu niteliğinin sonlandığının ispatı

Sadece malikin isteğiyle şerhin dava ile kaldırılabilmesi mümkün değildir.

Aile Konutu Şerhi Hangi Durumlarda Kaldırılır?

Aile konutu şerhi şu durumlarda kaldırılır:

• Boşanma halinde varlığı devamlı bir aileden bahsedilemeyeceği için hakim, şerhin iptaline hükmeder. Hakim, boşanma halinde aile konutunun akıbetine aile konutu şerhi yerine  “yasal mal rejimi” gereklerine göre karar verecektir.
• Gayrimenkul maliki eş, evliliğin iptali halinde şerhin kaldırılmasını talep edebilecektir.
• Eşlerden birisinin ölümü halinde evlilik birliğinden söz edilemeyeceği gibi şerhin kaldırılması da gündeme gelecektir.
• Tapuya sahip olmayan eşin şerh koydurduğu hallerde, şerhi koyduran eşin talebiyle, şerh kaldırılabilir.
• Şerh, malik olan eşin talebiyle konulmuşsa malik olmayan eşin rızası ya da kabulüyle şerh kaldırılabilir.

Aile Konutu Şerhi Olmayan Evin Satışı

Bir gayrimenkul üzerinde aile konutu şerhi bulunmaması, bu gayrimenkulün aile konutu olmadığı anlamına gelmeyecektir. Aile konutu şerhi niteliği açıklayıcı ve bilgilendiricidir. Satışa rıza göstermeyen eş, konutun satılmasından önce tapu kaydına şerhi koyduramamış ise  gayrimenkulü satın alan üçüncü kişinin iyi niyetli olmaması (eşin ilgili gayrimenkulün satışına rızasının olmadığını biliyor ya da bilecek durumda ise) halinde gayrimenkul satışına rızası olmayan eş “tapu iptal davası” açma yoluyla  tapu kaydının eski hale getirilmesini mahkemeden talep edebilecektir.

İlgili Kanun Türk Medeni Kanunu madde 199/1:

Ailenin ekonomik varlığının korunması veya evlilik birliğinden doğan malî bir yükümlülüğün yerine getirilmesi gerektirdiği ölçüde, eşlerden birinin istemi üzerine hâkim, belirleyeceği malvarlığı değerleriyle ilgili tasarrufların ancak onun rızasıyla yapılabileceğine karar verebilir.

İlgili Yargıtay Kararı:

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 04.04.2019 tarihli, 2019/1311 Esas ve 2019/4071 Karar sayılı kararına göre “…Eşlerden biri, diğer eşin açık rızası bulunmadıkça, aile konutu ile ilgili kira sözleşmesini feshedemez, aile konutunu devredemez veya aile konutu üzerindeki hakları sınırlayamaz. Bu hüküm ile aile konutu şerhi “Konulmuş olmasa da” eşlerin birlikte yaşadıkları aile konutu üzerindeki fiil ehliyetleri sınırlandırılmıştır. Getirilen sınırlandırma, “Emredici” niteliktedir. Dolayısıyla bu haktan önceden feragat edilemeyeceği gibi eşlerin anlaşmasıyla da ortadan kaldırılamaz ve açık rıza ancak “belirli olan” bir işlem için verilebilir…” 

Konuya dair Yargıtay Kararı:

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 2006/5717 E., 2006/13786 K. sayılı kararında “…Taşınmazı satın alan davalının, konutun aile konutu olduğunu ve satışa eşlerden birinin rızasının olmadığını bildiğine göre Medeni Kanun’un 1023. maddesi koşulları oluşmamıştır.”308 diyerek işlem tarafı üçüncü kişinin iyi niyetli olması halinde TMK m. 1023’e göre kazanımda bulunabileceğini kabul etmiştir.

İlgili Kanun Maddesi TMK 194

Madde 194– Eşlerden biri, diğer eşin açık rızası bulunmadıkça, aile konutu ile ilgili kira sözleşmesini feshedemez, aile konutunu devredemez veya aile konutu üzerindeki hakları sınırlayamaz.
Rızayı sağlayamayan veya haklı bir sebep olmadan kendisine rıza verilmeyen eş, hâkimin müdahalesini isteyebilir.
Aile konutu olarak özgülenen taşınmaz malın maliki olmayan eş, tapu kütüğüne konutla ilgili
gerekli şerhin verilmesini tapu müdürlüğünden isteyebilir.
Aile konutu eşlerden biri tarafından kira ile sağlanmışsa, sözleşmenin tarafı olmayan eş, kiralayana yapacağı bildirimle sözleşmenin tarafı hâline gelir ve bildirimde bulunan eş diğeri ile müteselsilen sorumlu olur.

İlgili Kanun Maddesi TMK 199

Ailenin ekonomik varlığının korunması veya evlilik birliğinden doğan mali bir yükümlülüğün yerine getirilmesi gerektirdiği ölçüde, eşlerden birinin istemi üzerine hakim, belirleyeceği malvarlığı değerleriyle ilgili tasarrufların ancak onun rızasıyla yapılabileceğine karar verebilir.
Hakim bu durumda gerekli önlemleri alır. Hakim, eşlerden birinin taşınmaz üzerinde tasarruf yetkisini kaldırırsa, resen durumun tapu kütüğüne şerh edilmesine karar verir.

Sonuç

Aile konutu şerhi aile yaşamının sürdürüldüğü konut üzerinde tapuya sahip olmayan eşe verilmiş, malik olmayan eşin rızası olmaksızın taşınmaz üzerinde bulunan tasarruf yetkilerinin sınırlanmasını engellemeye yönelik önemli bir haktır. Aile konutu şerhi aile konutu niteliğini haiz (Eşlerin tüm yaşam faaliyetlerinin gerçekleştiği, acı, tatlı günlerinin yaşandığı, yaşamsal faaliyetlerinin yoğunlaştığı, müşterek yaşamlarına tahsis edilen, tek bir gayrimenkulde iki tarafın da yaşam hakkını güvence altına alan, fiilen kullanılan, ailenin barınmasına tahsis edilmiş) bir gayrimenkul üzerinde; Aile konutu şerhi dilekçesi, evlilik cüzdanı, vukuatlı nüfus kayıt örneği, başvuran tarafa ait T.C. kimlik numarasının bulunduğu nüfus cüzdanı, söz konusu meskenin aile konutu olduğunu gösteren muhtarlıktan alınacak belge ile birlikte Tapu ve Kadastro Müdürlüğüne başvurulmasıyla konulabilir.

Aile konutu şerhi kaldırılması ise “aile konutu şerhi terkini davası” açılması yoluyla ilgili gayrimenkulün aile konutu niteliğine hiç sahip olmadığının ispatı, aile konutu niteliğinin sonlandığının ispatı ile gerçekleştirilebilmesi mümkündür.