Ücretli İzin Nedir?

Ücretli izin işçiye kanunen tanınmış haklardan biridir. Ücretli izin kullanan işçi bu süre boyunca ücretini aynen almaya devam eder. Ücretli izin 4857 sayılı İş Kanununda düzenlenmiş olup bu kanunun çeşitli hükümlerinde işçinin ücretli izin kullanabileceği haller mevcuttur.

Ücretli İzin

Ücretli izin bir işçiye, kanunen tanınmış olan izin hakkını kullanırken normal maaşının aynen ödenmesidir. Dolayısıyla ücretli izin kullanan işçi fiilen çalışmadığı halde çalışıyormuş gibi ücretini kesintisiz bir şekilde almaya devam eder. Ancak fazla mesai gibi çalışmaların karşılığında alınan ücretler bu kapsamda değildir. Ücretli izin durumunun tam tersi olarak ücretsiz izinde işçi maaş almaksızın izne ayrılmaktadır. Ücretsiz izin konusundaki düzenlemeleri öğrenmek için ücretsiz izin başlıklı makalemizi inceleyebilirsiniz.

Ücretli İzin Halleri

4857 Sayılı İş Kanununda düzenlenen ücretli izin halleri aşağıdaki gibidir:

1. Yıllık Ücretli İzin
2. Doğum İzni
3. Yarım Günlük Doğum İzni
4. Evlilik İzni
5. Babalık İzni
6. Ölüm İzni
7. Engelli Çocuk Tedavisi İzni
8. Periyodik Kontrol İzni
9. Süt İzni
10. Yeni İş Arama İzni
11. Evlat Edinme (Analık Hali) İzni

Bu haller dışında işverenin işçiye ücretli izin vermesi zorunlu olmayıp buna ilişkin düzenleme, işyeri toplu iş sözleşmesi kapsamında ise toplu iş sözleşmesi hükümlerine göre, toplu iş sözleşmesi kapsamında değilse işçi ile işveren arasında yapılan iş sözleşmesi hükümlerine göre belirlenir.

Ücretli İzin Süreleri ve Ücretli İzin Şartları

 Yıllık Ücretli İzin

Yıllık ücretli izin uzun çalışma süreleri ve zorlu çalışma koşulları sebebiyle ruhen ve fiziken yorulan işçiye tanınmış vazgeçilemez anayasal haklardan biridir. Bu hak 4857 Sayılı İş Kanunu 53. Maddesinde düzenlenmiş olup buna göre işçiye bir işyerinde işe başladığı günden itibaren en az bir yıl çalışmış olması kaydıyla yıllık izin hakkı tanınmalıdır. Deneme süresi de bir yıllık süreye dahildir. İşçiye tanınan yıllık izin süresi bir işyerindeki hizmet süresi ile doğru orantılı olarak belirlenmekte olup hizmet süresi;

1. 1 yıldan 5 yıla kadar olanlara (5 yıl dahil) 14 günden,
2. 5 yıldan fazla 15 yıldan az olanlara 20 günden,
3. 15 yıl (dahil) ve daha fazla olanlara 26 günden az olamaz.

Yer altı işlerinde çalışan işçiler için bu süreler dörder gün arttırılarak uygulanır. Ancak hizmet süreleri ne kadar olursa olsun işçinin 18 ve daha küçük yaşta veya 50 ve daha büyük yaşta olması halinde yıllık ücretli izin süresi 20 günden az olamaz. Bu sürelerin iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleriyle arttırılması mümkündür. Yıllık izin süresinin hafta tatili, genel tatil ve ulusal bayram günlerine denk gelmesi halinde bu günler izin süresinden sayılmaz.

Mevsimlik işler ve kampanya işleri nitelikleri gereği en az 1 yıl aynı işverene bağlı çalışma koşulunu sağlayamadığından, bu alanda çalışan işçiler için kanunen yıllık ücretli izin hakkı doğmaz. Ancak işçi ve işveren arasında yapılacak bir sözleşmeyle işçiye böyle bir hakkın tanınmasına engel yoktur.

Yıllık ücretli izin hakkı işçinin dinlenmesi esasına dayalı olup, iş sözleşmesi devam ettiği sürece ücrete dönüşemez. Ancak iş sözleşmesi herhangi bir sebeple sona eren işçinin hak kazanmış olup kullanamadığı yıllık izin sürelerine tekabül eden ücret, kendisine veya hak sahiplerine iş sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden ödenir.

Yıllık ücretli iznin süresi içerisinde kullanılması esas olmakla beraber bu izne hak kazanılan yıl içerisinde tamamının kullanılmaması durumunda bir sonraki yıla devredilmesi mümkün olup kanunen buna engel bir düzenleme mevcut değildir. Ancak yıllık izin hakkının hak ediş tarihinden itibaren, yeni hak ediş tarihine kadar işveren tarafından kullandırılmaması durumu işçi açısından haklı fesih sebebidir.

Yıllık ücretli iznin işveren tarafından bölünmesi mümkün olmamasına karşın taraflar anlaşarak bölümler halinde kullanılmasına karar verebilir. Ancak bu durumda bölünen kısımların biri 10 günden aşağı olmamalıdır. Örneğin yıllık izin süresi 26 gün olan bir işçi bu sürenin en az 10 güne tekabül edecek bölümünü bütün halinde kullandıktan sonra geri kalan kısmı istediği şekilde (toplu veya bölünerek) kullanabilir.

Bir işyerinde alt işverene bağlı olan işçilerin, alt işverenin değiştiği halde aynı işyerinde çalışmaya devam etmeleri durumunda işçilerin yıllık izin süresi, o işyerinde çalıştıkları süreler dikkate alınmak suretiyle hesaplanır.

Doğum İzni

4857 Sayılı İş Kanunun 74. maddesinde yer alan hükme göre kadın işçiye doğumdan önce 8 hafta doğumdan sonra 8 hafta olacak şekilde doğum izni verilir. Çoğul gebelik durumunda doğum öncesi izin süresi 10 hafta olur. Kadının erken doğum yapması veya 37. haftaya kadar çalışması hallerinde doğum öncesi kullanamadığı ücretli izin süresi bakiye izin olarak doğum sonrasına aktarılır.

Evlat Edinme İzni

4857 Sayılı İş Kanununun 74. maddesi uyarınca 3 yaşını doldurmayan çocuğun evlat edinilmesi durumunda evlat edinen eşlerden biri veya evlat edinen, çocuğun fiilen teslim edildiği tarihten itibaren 8 hafta ücretini aynen almak suretiyle ücretli izin kullanabilecektir. Evlat edinilen çocuğun 3 yaşından büyük olması durumunda bu  süre 3 gün olur.

Yarım Günlük Doğum İzni

Doğum izninin bitiminden sonra kadın işçiye ve  üç yaşını doldurmamış bir çocuğu evlat edinmiş olan kadın ya da erkek işçilere talepleri halinde çocuğun bakım ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun yaşıyor olması şartıyla; 1. doğumda 60 gün, 2. doğumda 120 gün, sonraki doğumlarda ise 180 gün süre olacak şekilde haftalık çalışma süresinin yarısı ölçüsünde ücretsiz izin verilir. Bu süreler çoğul doğum hâlinde otuzar gün uzar, engelli doğumda ise 360 gün olarak kabul edilir. Çalışılmayan yarım günün ücreti ise İş-Kur tarafından ödenir. Bu izin süresince süt izninden yararlanılamaz.

Periyodik Kontrol İzni

Kadın işçiye hamileliği süresince periyodik kontroller için ücretinde kesinti yapılmaksızın izin hakkı tanınır.

Süt İzni

Kadın işçilere 1 yaşından küçük çocuklarının emzirilmesi gerektiğinden ve bu amaçla günde toplamda 1,5 saat olacak şekilde süt izni verilir.

Yeni İş Arama İzni

4857 Sayılı İş Kanununun 27. maddesine göre işveren tarafından iş sözleşmesi feshedilen işçiye, yeni bir iş bulması için bildirim süreleri içinde ve iş saatlerinde izin hakkı tanınır. İş arama izni günde iki saatten az olamaz ve işçi isterse bu süreleri birleştirerek toplu olarak kullanabilir.

Evlenme İzni

4857 Sayılı İş Kanunu Ek-2 uyarınca işçiye evlenmesi halinde 3 gün evlenme izni verilir.

Babalık İzni

Eşi doğum yapmış olan işçinin 5 gün babalık izni kullanma hakkı vardır.

Ölüm İzni

İşçiye; eşinin, çocuğunun, kardeşinin, anne veya babasının ölümü halinde 3 gün izin hakkı tanınmalıdır.

Engelli Çocuk Tedavisi İzni

İşçi, engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisi için bir yıl içinde 10 güne kadar ücretli bir şekilde izin kullanma hakkına sahiptir. Bu izni toptan kullanabileceği gibi bölümler halinde de kullanabilir. Engelli çocuk tedavisi izni kullanabilmek için;

1. Çocuğun engelinin en az %70 oranında olması veya süreğen hastalığının bulunması
2. Hastalık raporuna dayanarak izin kullanılması
3. Çalışan ebeveynlerden yalnızca biri tarafından bu iznin kullanılması gerekmektedir.

Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği

4857 Sayılı İş Kanununun 60. maddesine göre yıllık izinlerin;

1. Yürütülen işin niteliği dikkate alınarak yıl boyunca hangi dönemlerde kullanılacağı,
2. İzinlerin ne şekilde ve kimler tarafından verileceği veya sıraya bağlı tutulup tutulmayacağı,
3. Yıllık iznin yararlı olması için işverence alınması gereken tedbirler,
4. İzinlerin kullanılması konusuna dair usuller,
5. İşverence tutulması zorunlu olan kayıtların şekli

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından hazırlanan “Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği”nde düzenlenir.

Ücretli İzin Formu

İzin kayıt belgesi de denilen bu form, işveren tarafından tutulması zorunlu olan işyerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izin hakkına ilişkin kullanımlarını içermektedir. Bu formda bulunması gereken bilgiler aşağıdaki gibidir:

1. İşçinin adı ve soyadı,
2. İşçinin sicil numarası,
3. İznin başlama tarihi ve bitiş tarihi,
4. Yol izni talebi,
5. İşe başlama tarihi,
6. Çalışanın ve onaylayanın imzaları

Sonuç

Ücretli izin bir işçiye, kanunen tanınmış olan izin hakkını kullanırken fiilen çalışmadığı halde çalışıyormuş gibi normal maaşının aynen ödenmesidir.  Ücretli izin işçinin haklarını korumaya yönelik bir düzenleme olup Kanun tarafından işçiye verilen bu hakkın işverence tanınmaması halinde işçi açısından haklı fesih sebebi oluşur. Kanunda belirtilen haller dışında işçiye ücretli izin verilmesi zorunlu olmayıp toplu iş sözleşmesi veya işçi ve işveren arasındaki iş sözleşmesinde bununla ilgili düzenleme yapılması mümkündür. Yıllık ücretli izin ise işçiye tanınmış olan anayasal ve vazgeçilmez bir hak olup buna ilişkin İş Kanununda belirtilen hususlar yönetmelikle düzenlenmiştir. İşveren işçilerin yıllık izinlerine dair kullanımlarını içeren izin kayıt belgesini tutmakla yükümlüdür.