İntifa Hakkı

İntifa hakkı hak sahibine en geniş yetkileri veren bir irtifak hakkıdır. İntifa hakkı taraflar arasında yapılan sözleşme ile aksine bir hüküm koyulmadıkça hak tanınan kişiye tam yararlanma ve kullanma yetkisi vermektedir. Menkuller, gayrimenkuller, haklar veya bir mal varlığı üzerinde kurulabilen intifa hakkı taşınırlarda zilyetliğin devri ile taşınmazlarda tapu siciline yapılan tescil, alacaklarda ise alacağın devri hükümlerine göre kurulabilmektedir. İntifa hakkına ilişkin hususlarda mülkiyete ilişkin hükümler uygulanmaktadır.

İntifa Hakkı Nedir?

İntifa hakkı 4721 Sayılı Türk Medeni Kanununun 794. ve devamı maddelerinde oldukça geniş kapsamlı olarak düzenlenmiştir. Taşınır, taşınmaz, haklar veyahut bir mal varlığı üzerinde kurulabilen intifa hakkı hak kurulan şey üzerinde yararlanma ve kullanma hakkı doğurur. Kişisel haklardan olan bu hakkın taşınmaz üzerinde kurulması halinde üçüncü kişilere ileri sürülebilmesinin mümkün olabilmesi için ya bu kişiler durumdan haberdar olmalı ya da tapuda tescil edilmiş olmalıdır. Aleniyet ilkesi gereği tapu kaydı ilgili herkese açıktır. İlgisini belli eden her kişi tapu kaydını inceleyebilmektedir. Bu sebeple tapuda kayıtlı bir hakkın bilenmediğinin öne sürülmesi kanunlar tarafından korunmamaktadır. Böyle bir durumda iyi niyetle hak ediniminden bahsetmek mümkün olmayacaktır.

İntifa Hakkının Sona Ermesi

İntifa hakkını sona erdiren haller 4721 Sayılı Türk Medeni Kanununun 796. ve devamı maddelerinde hüküm altına alınmıştır.

İntifa hakkını sona erdiren durumlar şunlardır:

• Hakkın konusu yok olur, taşınmazlarda yapılan tescil terkin edilir veya yasal hakkın verilmesindeki sebep ortadan kalkarsa,
• Hakkın süresinin dolmasıyla,
• Hak tanınan kişi gerçek kişi ise ölümü,
• Tüzel kişiye tanınan bir hak söz konusuysa sürenin dolması,
• Tüzel kişiye tanınan hak bir süreye bağlanmamış ise tüzel kişiliğin ortadan kalkması,
• Haktan yararlanan kişinin vazgeçmesi sebepleriyle bu hak sona ermektedir.

Tüzel kişilere tanınacak ise hak en çok yüz yıl için kurulabilecektir.

İntifa Hakkının Taraflarının Hakları

Malik ve haktan yararlanan kişiye verilen haklar 4721 Sayılı Türk Medeni Kanununun 803 – 810 maddeleri arasında hüküm altına alınmıştır.

İntifa Hakkı Sahibinin Hakları

• Malı uhdesinde bulundurma,
• Malı yönetme,
• Malı kullanma,
• Maldan yararlanma haklarına sahiptir.
• Hak tanınan süre içerisinde olgunlaşan doğal ürünler, hak sahibine aittir.
• Toplama masrafı yapan kişi diğerinden uygun bir bedel isteyebilir.
• Malın doğal verimi sayılmayan bütünleyici parçalar ise malike aittir.
• Faizler, dönemsel gelirler hak sahibine aittir.
• Hakkın kullanılması aksi sözleşmeyle belirlenmemişse başkasına devredilebilecektir.

Malikin Hakları

• Malik, malın kullanımını gözetleme hakkına sahiptir.
• Hakları tehlikeye düşerse malik hak sahibinden güvence isteyebilir. Güvence verilmemesi halinde sulh hakiminden hak sahibinin hakkının terkin edilmesi talep edilebilecektir.

İntifa Hakkı Sahibinin Yükümlülükleri

• Hak sahibi malın korunması için gerekli önlemleri almalıdır.
• Olağan bakım ve gerekli onarımları yapmalıdır.
• Olağan bakım ve onarımları aşan durumlarda bu durumu mal sahibine bildirmelidir. Bildirilmemesi veya gerekli önlemlerin alınmaması halinde doğacak zararlardan sorumlu olacaktır. Bildirim yapılması halinde malik tarafından önlem alınmazsa hak sahibi gerekli önlemleri almalıdır. Yapılan harcamalar vekaletsiz iş görme hükümlerine dayanılarak geri istenebilecektir.
• Olağan bakım ve işletmeyi ilgilendiren giderleri ödemelidir. Bunlara vergi ve resimler de dahildir.
• Malvarlığındaki borçların faizi hak sahibi tarafından ödenmelidir.
• Hak sahibi malı sigorta ettirmekle yükümlüdür.

İntifa Hakkı İle İlgili Diğer Hükümler

Üzerinde intifa hakkı kurulan taşınır veya taşınmaz harap olursa malik, hakkın kullanılmasının devamını sağlamak adına harap olan menkul veya gayrimenkulü ihya etme, onarma kısacası yararlanılabilecek hale getirmek zorunda değildir. Eğer malik tarafından mal, kullanılabilecek hale getirilirse hak devam edecektir. Kamulaştırma veya sigorta gibi hallerde hakkın yerine geçen karşılık üstünde hak devam edecektir.

İntifa hakkının sona ermesi halinde hak sahibi malı sahibine geri vermekle sorumludur. Mal yok olursa veya zarar görürse hak sahibi bu durumdan kendinin sorumlu olmadığını ispat etmek zorundadır. İspat edememesi halinde sorumluluğu doğacaktır. Hak sahibi kendine tanınan hakkın sınırlarını aşar ise aştığı kısmı tazmin etmelidir. Tanınan hak sınırları içerisinde hakkın kullanılmasına rağmen malda değer azalması meydana gelirse bu zararlardan sorumluluk söz konusu olmayacaktır.

İntifa hakkından yararlanan kişi olağan giderler dışında bir harcama yapacak ise bu durumdan öncelikle maliki haberdar etmeli, malikin onayını almalıdır. Malikin onayını almadan hak sahibinin yükümlü olmamasına rağmen gidere sebep olacak yenileme, ekleme vb. şeyler yapması halinde vekaletsiz iş görme hükümlerine binaen hak sona erdiğinde tazminat isteyebilecektir. Talep edilen tazminatın malik tarafından ödenmemesi halinde; yapmış olduğu gider doğrucu işlemleri mala zarar vermemek kaydıyla hak sahibi tarafından söküp alınabilecektir.

Haktan doğan ve ileri sürülebilecek tüm haklarda zamanaşımı süresi bir yıldır. Bu süre geri verme anından itibaren işlemeye başlar.

Her iki tarafın da ödemekle yükümlü olduğu giderlerin doğması halinde noter huzurunda bu hususların deftere kaydedilmesi her iki tarafça da talep edilebilecektir.

İntifa Hakkı Ne Demek?

İntifa hakkı sahibine bir malı kullanma veya bir maldan yaralanma hakkı tanıyan irtifak hakkıdır. Bu irtifak hakkı diğer irtifak haklarından farklı olarak sahibine daha geniş yetkiler tanımaktadır. İntifa hakkı üçüncü kişilere devredilebilmektedir. Diğer irtifak hakları ise şunlardır; üst hakkı, kaynak hakkı, geçit hakkı, oturma (sükna) hakkı vb. İrtifak hakları sınırlı ayni haklardır. Hak sahibine sınırlı yetkiler tanımaktadır, mülkiyet hakkı tanımaz.

Hak İle İlgili Özel Haller

Taşınmazlara ilişkin özel haller şunlardır:

• Hakka dayanarak elde edilen ürünler hak sahibine, hakkın kullanımını aşılarak elde edilen ürünler ise malike aittir.
• Hak sahibi taşınmazın özgülenme tarzını malike zarar verecek biçimde değiştiremez, önemli bir değişiklik yapamaz. Malike önceden haber vermek şartıyla taş, mermer ocakları vb. açabilir.
• Orman üzerinde kurulan hak mevcut ise özel kanunlara uygun olarak bu hak kullanılmalıdır. Aşırı yararlanma sonucu elde edilen  gelir verim eksikliğinin giderilmesi için kullanılır.

Tüketilebilen ve değeri biçilen şeyler hakkında özel hükümler:

• Mülkiyetleri sözleşmeyle aksi kararlaştırılmadıkça hak sahibine geçer. Geri verme esnasında şeylerin o günkü değerini ödemekle mükelleftir.
• Hak sahibi tarafından taşınırlar üzerinde serbestçe tasarrufta bulunulabilmektedir.

Alacaklar hakkında özel hükümler:

• Alacak hakkı üzerinde hakkın kurulması halinde alacağın getirisi hak sahibine ait olacaktır. Alacağın tehlikeye düşmesi halinde her iki taraf da birbirinden gerekli önlemlerin alınmasını talep edebilecektir.
• Borçlu borcunu kime ödeyeceğini bilmiyorsa borcu alacaklı ve hak sahibine birlikte ödemelidir. Hakim yer belirlemesi halinde ödeme hakimin göstereceği yere yapılmalıdır.
• Hak sahibi üç ay içinde hak konusu alacağı veya kıymetli evrakın devrini malikten talep edebilir.

Sonuç

İntifa hakkı sahibine kullanım ve yararlanma gibi en geniş yetkileri veren irtifak hakkıdır. İntifa hakkı taraflarca yapılan aksine bir anlaşma olmadığı sürece üçüncü kişiye devredilebilmektedir. Devredilen intifa hakkının hak sahibi olan tarafına karşı malik olmaktan kaynaklı tüm haklar ile sürülebilecektir. İntifa hakkı taşınırlar, taşınmazlar, belirli bir malvarlığı veyahut haklar üzerinde kurulabilmektedir. Hak sahibi hakkının kullanım sınırlarını aşması halinde malikin zararını tazmin etmekle yükümlü olacaktır.  Tüzel kişi lehine kurulacak hak en fazla yüz yıl ile sınırlandırılabilecektir.