Boşanma Sebepleri

Boşanma sebepleri çekişmeli boşanma davasında boşanmaya karar verecek olan hakimin değerlendirerek yeterliliğini takdir edeceği sebeplerdir. Anlaşmalı boşanma davası açılması durumunda eşlerin boşanma sebeplerine dayanmasına gerekmezken, çekişmeli boşanma davasında boşanma sebepleri arasından en az birine dayanılması gerekmektedir. Boşanma sebeplerinin ispatı, evlilik birliğinin sona ermesi açısından en önemli husus olduğundan bir sebebin davada öne sürülmesinin yanında ispatlanması da gerekmektedir.

Boşanma Sebepleri Nelerdir?

Boşanma sebepleri;

1. Genel boşanma sebepleri
2. Özel boşanma sebepleri

olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Özel Boşanma Sebepleri Nelerdir?

Özel boşanma sebepleri şu şekilde sıralanabilir:

• Zina
• Hayata kast veya pek kötü ya da onur kırıcı davranış
• Küçük düşürücü suç işleme veya haysiyetsiz hayat sürme
• Terk
• Akıl hastalığı

Zina

Zina, evlilik devam ederken eşlerden birisinin karşı cinsinden olan birisi ile isteyerek cinsel ilişkiye girmesi sonucunda gerçekleşen bir boşanma sebebidir. Boşanma sebeplerinden birisi olan zina TMK m.161’de düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre zina fiilinin öğrenilmesinden itibaren 6 ay içinde ve zina fiilinin üzerinden 5 yıl geçmeden bu sebebe dayanarak dava açılması gerekmektedir. Aynı zamanda Kanun’da zinayı affeden tarafın bu sebebe dayanarak boşanma davası açması engellenmiştir.

Zinanın şartları şunlardır:

1. Evlilik birliğinin varlığı
2. Eşinden başkasıyla cinsel ilişkide bulunma
3. Kusur

Zinanın bir boşanma sebeplerinden sayılabilmesi için evliliğin var olması gerekmekte olup mevcut evliliğin butlan ile sakat olması, batıl bir evlilik sadece hakim kararıyla sona erdiğinden, evliliğin varlığı şartına halel getirmeyecektir. Evlilik birliği sona ermeden eşlerin birbirine olan kırgınlık ya da dargınlık sebebiyle fiilen ayrı yaşamaları ve hatta eşlerden birinin gaipliğine karar verilmesi de eşler arasındaki sadakat yükümlülüğünü sona erdirmemektedir.

Yargıtay 2.HD., E.1993/7903, K.1993/7941, T.23.9.1993 kararında belirtildiği üzere; zina fiilini gerçekleştirmek amacıyla elverişli koşul ve ortamın sağlanmasına rağmen, elde olmayan bir sebep ile söz konusu cinsel birleşmenin gerçekleşememesi durumunda da diğer eş boşanma sebeplerinden zina sebebine dayanarak boşanma davası açabilecektir.

Aldatılan eşin, zina eden eş ile ilişkiye giren 3.kişiden manevi tazminat talep edip edemeyeceği, halk dilinde “metres davası” olarak adlandırılan, hususuna E.2017/5, K.2018/7 ve 06.07.2018 tarihli Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı ile açıklık getirilmiştir;

Evlilik birliği devam ederken eşlerden biri ile evli olduğunu bilerek birlikte olan üçüncü kişiye karşı diğer eş manevi tazminat talebinde bulunamaz.

Zina fiilini gerçekleştiren eşin bu fiili ayırt etme gücüne haiz olarak ve kasten işlemesi, boşanma sebepleri arasında yer alması noktasında önemlidir. Hipnoz ya da gizlice verilmiş uyuşturucu madde etkisinde olma gibi sebepler zina eden eşin kusurluluğunu ortadan kaldıracağından bu boşanma sebebine boşanma davasında dayanılamayacaktır.

Hayata Kast, Pek Kötü veya Onur Kırıcı Davranış

Boşanma sebeplerinden bir diğeri olan ve TMK m.162’de düzenlenen sebebe göre hayata kast; eşlerden birinin, ayırt etme gücüne sahip olması şartıyla, diğer eşin hayatını sona erdirmek için gerçekleştirdiği fiiller bütünüdür (örneğin; öldürmeye teşebbüs etmek, intihara teşvik etmek, intihara zorlamak…). Hayatı sona erdirmek için bir fiil yapmak ile beraber hayatın sona ermesini engelleyecek bir şeyi yapmamak ya da hayata kastettikten sonra pişman olarak gerekli tedavinin yapılmasını sağlamak da aynı boşanma sebepleri altında değerlendirilmektedir.

Hayata kast sebebine dayanmak için gerekli olan unsur, bunun eşlerden birisine yönelik fiil ile yapılması olduğundan hayata kast edin bizzat kendisinin yapması gerekmemektedir. Hayata kast etmek isteyen eşin başka birisini azmettirerek diğer eşin hayatına kast eden fiilin gerçekleşmesini sağlaması da bu boşanma sebebinin kapsamına girmektedir.

Pek kötü davranış, eşlerden birisine karşı yapılan ve sağlığı bozan, tehlikeye düşüren, acı ve ıstırap veren hareketler olup bilinçli ve kasten diğer eş tarafından gerçekleştirilmektedir. Onur kırıcı davranışlar ise, daha çok eşin manevi varlığına zarar veren davranışlardır.

Tüm koşulların sağlanması durumunda, özel boşanma sebepleri arasında olan bu sebebe boşanma davasında dayanmak için düzenlenen hak düşürücü süre, zinada olduğu gibi, 6 ay ve her halde 5 yıldır.

Küçük Düşürücü Suç İşleme ve Haysiyetsiz Hayat Sürme

Boşanma sebeplerinden özel nispi sebep olarak küçük düşürücü suç işleme veya haysiyetsiz hayat sürmenin kabul edilmesi için bunların isteyerek ve ayırt etme gücünü haiz olarak yapılması, daha kısa bir ifade ile eşin kusurlu olması gerekmektedir. Bu sebebin gerçekleşip gerçekleşmediği kararı hakimin kanaatindedir. Hakim takdir ederken; kusurlu eş ile yaşamanın diğer eşten beklenip beklenemeyeceği ve eşin bu suçu işleme amacı göz ardı edilmemelidir.

TMK m.163’te düzenlenen bu sebebe başvurmak için herhangi bir hak düşürücü süre belirlenmemiş olup, eş tarafından her zaman bu sebebe dayanarak boşanma davası açılabilecektir. Kanun’da aynı zamanda affetme ile ilgili de bir husus bulunmadığından, kanunun lafzına göre, affetme olsa dahi bu sebebe dayanarak dava açılabilecektir. Küçük düşürücü suçların neler olduğu açıkça TCK’da düzenlenmiş olmasa da her yüz kızartıcı suç aynı zamanda küçük düşürücü niteliktedir.

Haysiyetsiz hayat sürme ise evrensel olarak değerlendirilmesi gereken ve her çeşit değere aykırılık oluşturan fiiller için geçerli olan bir sebeptir. Bu sebebin gerçekleştiğinin takdiri de hakimin kanaatindedir. Çeşitli kararlarda; muhabbet tellallığı yapmak, fuhuş yapmak, uyuşturucu madde bağımlısı olmak, cinsel sapıklık ve teşhircilik gibi fiiller haysiyetsiz hayat sürme kapsamına alınmıştır.

Boşanma sebeplerinden olan haysiyetsiz hayat sürme sebebine dayanılması için gerçekleşmesi gereken en önemli koşul; haysiyetsiz hayat sürmenin evlilikten önce başlamış olup evlilik süresince de devam etmesi yahut evlilikten sonra başlamasıdır.

Terk

Boşanma sebeplerinden bir diğeri olan terk (TMK m.164), eşlerden birisinin evliliğin getirdiği yükümlülüklerden kaçmak için sürekli ve bilerek ortak hayatı terk etmesi ya da haklı sebeple terk ettiği ortak hayata haklı sebep (örneğin; tedavi, asker olma, eğitim, tutuklu ya da hükümlü olarak cezaevinde bulunma…) sona erdiğinde geri dönmemesi sonucunda oluşmaktadır. Terkin oluşması için gereken maddi şartlar şunlardır:

1. Ortak hayata son verme
2. Evlilik birliğinden doğan yükümlülükleri yerine getirmeme amacı

Eşlerden birisinin kendisinin ortak konuttan alması ile gerçekleşen bu boşanma sebebi aynı zamanda eşlerden birisinin, haklı sebep olmaksızın, diğer eşi müşterek konuttan kovması, konutu terke zorlaması gibi sebeplerle de gerçekleşmektedir. Ancak bu durumlarda, müşterek konutta bulunan ve diğer eşi engelleyen eş terk fiilini gerçekleştirmiş sayılmaktadır. Terk eden eşin dava hakkının bulunmamasının istisnasına ilişkin Yargıtay HGK’nun E.2007/331, K.2007/332 sayılı ve 06.06.2007 tarihli olan ve eşi tarafından fiziksel şiddete uğradığı için evi terk etmek zorunda kalan eşin, fiziksel şiddet uygulayan eşe karşı boşanma sebeplerinden terke dayanarak açtığı boşanma davasının kabul edildiğine ilişkin bir kararı mevcuttur.

Terk nedeniyle açılacak boşanma davasının kabul edilmesi için gereken bir diğer koşul da; terk fiilinin üzerinden en az 6 ay geçmiş ve halen devam etmekte olması gerekliliğidir. Aynı zamanda müşterek konuttan 4 aydır ayrı yaşayan eşe müşterek konuta dönmesi için bir ihtar çekilmesi ve ihtara rağmen eşin 2 ay içinde müşterek konuta geri dönmemesi gerekmektedir.

Akıl Hastalığı

Özel boşanma sebeplerinden birisi olan akıl hastalığı, bir hastalığa dayanarak boşanma davasının açılamayacak olmasının istisnasıdır (TMK m.165). Akıl hastalığına dayanarak boşanma davası açılmasının şartları şunlardır:

1. Eşlerden birinin akıl hastası olması
2. Hastalığın iyileşmesinin imkansız olması
3. Ortak hayatın diğer eş için çekilmez hale olması

Resmi hastaneden alınmış olan ancak sadece bir hekimin imzasının bulunduran sağlık raporu ve resmi hastaneden alınmayan kurul raporu, boşanma sebeplerinden olan akıl hastalığına dayanılması için gereken koşulun sağlanmasına engel olmaktadır.

Yargıtay HGK, akıl hastalığı sebebine dayanarak boşanma davası açılabilmesi için, akıl hastalığının evlendikten sonra ortaya çıkması gerektiği ya da evlenmeden önce var olmakla beraber evliliğe engel olacak derecede olmaması gerektiğini belirtmiştir.

Bu boşanma sebebine dayanarak açılan dava, akıl hastalığı durumunun mevcut olduğu süre boyunca, her zaman açılabilmektedir.

Genel Boşanma Sebepleri Nelerdir?

Genel boşanma sebepleri TMK’da 3 başlık olarak düzenlenmiştir. Bu sebepler şunlardır;

1. Evlilik birliğinin temelinden sarsılması
2. Eşlerin anlaşması
3. Ortak hayatın yeniden kurulamaması

Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsılması

Boşanma sebeplerinden genel boşanma sebebine giren bu sebep TMK m.166/1-2’de düzenlenmiştir. Bu sebebin geçerli kabul edilebilmesi eşler arasında şiddetli geçimsizlik ya da anlaşmazlık bulunmalıdır. Ancak bu anlaşmazlık yahut şiddetli geçimsizlik, her ailede görülen ani tepki ya da krizler sonucu ortaya çıkmamalıdır. Bu boşanma sebebine dayanarak açılacak olan boşanma davasında herhangi bir hak düşürücü süre bulanmamaktadır. Her somut olayda boşanma sebeplerinden bu sebebe dayanılmasının yerindeliği hakim tarafından değerlendirilecek ve karara varılacaktır.

Evlilik birliğini temelden sarsan olayın eşlerden birisinin kusuru sebebiyle ortaya çıkması bir şart olmadığından, elde olmayan bir sebeple ortaya çıkan durumun da diğer eş için evliliği çekilmez hale getirmesi mümkündür. Önemli olan husus, evlilik birliğini devam ettirme istek ve arzusunun artık eşlerde bulunmamasıdır. Bir diğer önemli husus ise, boşanma ile elde edilecek menfaatin, evliliğin devamında elde edilen ya da elde edilecek menfaatlerden fazla olmasının gerekliliğidir.

Eşlerin Anlaşması

Evlilik birliğini sona erdiren genel boşanma sebeplerinden bir diğeri de eşlerin anlaşması yoludur. Bu şekilde bir evliliğe son verilmesi için evliliğin en az 1 yıldır devam ediyor olması, eşlerin serbest iradeleri ile bu kararı vermiş olması, boşanmanın mali sonuçlarına ve müşterek çocuğa ilişkin hususlarda anlaşılması gerekmektedir.

Ortak Hayatın Yeniden Kurulamaması

Genel boşanma sebeplerinden sonuncusu olan ortak hayatın yeniden kurulamaması sebebi TMK m.166/4’te hükme bağlanmıştır;

Boşanma sebeplerinden herhangi biriyle açılmış bulunan davanın reddine karar verilmesi ve
bu kararın kesinleştiği tarihten başlayarak üç yıl geçmesi hâlinde, her ne sebeple olursa olsun ortak hayat yeniden kurulamamışsa evlilik birliği temelden sarsılmış sayılır ve eşlerden birinin istemi üzerine boşanmaya karar verilir.

Kanun maddesinden de anlaşılacağı üzere, “fiili ayrılık” olarak da adlandırılan bu sebebe dayanarak boşanma davası açılabilmesi kusurun varlığına bağlı olmayan boşanma sebeplerinden olup aynı zamanda hakim tarafından evliliğin çekilmez olduğunun anlaşılmasını gerektirmeyen bir sebeptir.

Sonuç

Boşanma sebepleri genel ve özel boşanma sebepleri olarak ikiye ayrılmakta olup, ispatlanmaları halinde eşlerin, bu sebeplerden en az birine dayanarak, boşanması sonucunu doğurmaktadır. Özel boşanma sebeplerinin ispatı daha zor olmakla beraber imkansız değildir ve bir eş, istediği herhangi bir boşanma sebebini, bu sebebi ispatlamak koşuluyla, dayanak göstererek dava açabilmektedir. İleri sürülen boşanma sebeplerinin varlığı hususun değerlendirilmesi hakimin takdirindedir ve hakimin boşanma sebeplerinin geçerli olduğuna kanaat etmesi durumunda mevcut evlilik birliği sona ermektedir.